اسکیزوفرنی تمایز نیافته (Undifferentiated schizophrenia) یک زیرشاخه شناخته شده قبلی از اسکیزوفرنی بود که شامل داشتن علائمی از این بیماری بود که با ویژگی های اسکیزوفرنی کاتاتونیک، پارانوئید یا اسکیزوفرنی نابسامن مطابقت نداشت. این بیماری‌ها زمانی به‌عنوان زیرشاخه‌های متمایز اسکیزوفرنی شناخته می‌شدند، اما این موارد به عنوان تشخیص‌های جداگانه در جدیدترین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5-TR) حذف شده‌اند.
علائم و نشانه های اسکیزوفرنی تمایز نیافته
تشخیص اسکیزوفرنی باید با معیارهای DSM-5 برای تشخیص اسکیزوفرنی با داشتن حداقل دو مورد از علائم زیر مطابقت داشته باشد:
- توهم
- هذیان
- گفتار نابسامان
- رفتار نابسامان یا کاتاتونیک
- علائم منفی مانند عدم نشان دادن احساسات یا فقدان کامل انگیزه یا علاقه به فعالیت ها
حداقل یکی از علائم باید توهم، هذیان، یا گفتار نابسامان باشد.
طبق معیار DSM-5 برای اسکیزوفرنی، فرد باید حداقل یک ماه این علائم را تجربه کرده باشد و دوره کلی حداقل شش ماه طول بکشد. علاوه بر این، علائم باید حداقل با یک حوزه اصلی عملکرد – از جمله کار، مدرسه، روابط شخصی، یا مراقبت از خود – تداخل داشته باشند.
علائم ممکن است تغییر کند
فرد مبتلا به اسکیزوفرنی با ویژگی های تمایز نیافته دارای طیف وسیعی از علائم است که می تواند از هر یک یا همه زیرگروه های قبلی علائم باشد، از جمله:
- اسکیزوفرنی نابسامان
- اسکیزوفرنی کاتاتونیک
- اسکیزوفرنی پارانوئید
علائم اسکیزوفرنی که به عنوان تمایز نیافته طبقه بندی می شوند می توانند متغیر باشند.
علائم اسکیزوفرنی که ممکن است به عنوان تمایز نیافته طبقه بندی شده باشند شامل همه معیارهای تشخیصی اسکیزوفرنی زیر است:
- احساس خالی بودن از احساسات
- فقدان انگیزه یا تمایل
- توهمات شنوایی
- هذیان
- اختلالات حرکتی
- تکلم نابسامان
- رفتار و گفتاری که درک آن دشوار است
علل اسکیزوفرنی تمایز نیافته
تصور می شود که تغییرات در شیمی و ساختار مغز ممکن است یک عامل زمینه ای کمک کننده یا علت در اسکیزوفرنی باشد.
این ناهنجاری های مغزی ممکن است قبل از تولد ایجاد شوند، اما می توانند در مراحل بعدی زندگی پیشرفت کنند. تغییراتی که در مغز مبتلایان به اسکیزوفرنی مشاهده شده است نشان می دهد که اسکیزوفرنی ممکن است یک اختلال مغزی باشد.
عوامل خطر
علت دقیق اسکیزوفرنی (از جمله اسکیزوفرنی نوع تمایز نیافته) به خوبی شناخته نشده است، اما برخی از موارد خطر بیشتری در ارتباط با ابتلا به این اختلال دارند، از جمله:
- سن فرد: اسکیزوفرنی اغلب در اواخر سال های نوجوانی تا اوایل سی سالگی تشخیص داده می شود. در مردان، اسکیزوفرنی معمولا در سنین پایین تر از زنان رخ می دهد. میانگین سنی برای مردانی که مبتلا به اسکیزوفرنی تشخیص داده می شوند اواخر نوجوانی تا اوایل دهه بیست است. برای زنان، این تعداد اوایل دهه بیست تا اوایل دهه سی است.
- ژنتیک: اگرچه هیچ ژن خاصی به طور قطعی با اسکیزوفرنی مرتبط نیست، دانشمندان می‌دانند که این بیماری گاهی اوقات در خانواده وجود دارد. به گفته مؤسسه ملی بهداشت، مطالعات ژنتیکی قویاً نشان می‌دهد که ژن‌های مختلف خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را افزایش می‌دهند، اما هیچ ژن به تنهایی باعث این اختلال نمی‌شود. قبل از اینکه بتوان از اطلاعات ژنتیکی برای پیش‌بینی اینکه چه کسی به اسکیزوفرنی مبتلا می‌شود، تحقیقات بیشتری لازم است.
- عوامل محیطی: برخی کارشناسان معتقدند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است در ابتلای فرد به اسکیزوفرنی نقش داشته باشد.
تشخیص اسکیزوفرنی تمایز نیافته
اگرچه هیچ آزمایش آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص اسکیزوفرنی وجود ندارد، اما بسیاری از انواع آزمایش‌های پزشکی برای کمک به ارزیابی علائم و نشانه‌های اسکیزوفرنی و در عین حال رد سایر اختلالات انجام می‌شود.
تشخیص اسکیزوفرنی ممکن است شامل انواع مختلفی از ابزارهای غربالگری و اقدامات معاینه باشد، از جمله:
- شرح حال کامل و معاینه فیزیکی: این موارد به رد هر گونه علت فیزیکی علائم کمک می کند.
- تست‌های آزمایشگاهی: هیچ آزمایش آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص اسکیزوفرنی وجود ندارد، اما انواع دیگری از آزمایش‌های آزمایشگاهی ممکن است انجام شود که می‌تواند به نقش فیزیکی در علائم اشاره کند. همچنین، می توان یک صفحه نمایش دارو برای آزمایش هر نوع مصرف ماده ای سفارش داد.
- آزمایشات تصویربرداری: تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا توموگرافی کامپیوتری (CT) ممکن است برای بررسی هر نوع اختلال مغزی (مانند تومور) که می‌تواند باعث ایجاد علائم شود، انجام شود.
- یک ارزیابی روانی اجتماعی: آزمایشی که برای کمک به ارزیابی سلامت روانی و رفاه اجتماعی فرد داده می‌شود، این ارزیابی شامل تاریخچه کاملی از مسائل روانپزشکی، سابقه پزشکی، مصرف مواد مخدر و الکل و موارد دیگر است.
- ارزیابی ایمنی: این ارزیابی عواملی مانند اینکه آیا فرد در معرض خطر خودکشی است یا خیر.
- تست های شناختی: این تست مشکلات عملکرد شناختی را که اغلب در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی وجود دارد، ارزیابی می کند. اختلال شناختی ممکن است شامل مشکلاتی در قضاوت، حافظه، زبان و توانایی فرد برای یادگیری چیزهای جدید باشد.
- ارزیابی تشخیصی: پس از رد علل پزشکی علائم، پزشک ممکن است فرد مبتلا به علائم اسکیزوفرنی را برای ارزیابی تشخیصی به یک متخصص روانپزشک ارجاع دهد.
درمان اسکیزوفرنی تمایز نیافته
طیف گزینه های درمانی اسکیزوفرنی با توجه به عوامل مختلف متفاوت است. تاثیرگذارترین عامل در مورد روش درمان علائمی است که فرد تجربه می کند.
دارو
درمان اغلب شامل داروها می شود – مانند داروهای ضد روان پریشی برای درمان توهم و هذیان. نمونه هایی از داروهای ضد روان پریشی عبارتند از:
یکی از بزرگترین نگرانی ها در مورد بسیاری از داروهای ضد روان پریشی، عدم انطباق از طرف شخص است. این می تواند به عوارض جانبی مرتبط باشد که می تواند برای برخی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نگران کننده باشد. عوارض جانبی رایج عبارتند از:
- افزایش اشتها
- خشکی شدید دهان
- افزایش وزن شدید
- خواب آلودگی
- یبوست
- افزایش سطح لیپید (چربی) در خون
- افزایش سطح قند خون
- مشکلات جنسی
- سرگیجه
- حرکات غیر طبیعی
- بی قراری
علاوه بر داروهای ضد روان پریشی، داروهای دیگری که ممکن است برای فرد مبتلا به اسکیزوفرنی تجویز شود (بسته به علائم) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد اضطراب
- تثبیت کننده های خلق
- داروی خواب آور
- داروهایی برای مقابله با عوارض جانبی داروهای ضد روان پریشی
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی درمان روانشناختی است که برای طیف وسیعی از مشکلات سلامت روان موثر است، از جمله:
- افسردگی
- اختلال اضطرابی
- اختلال مصرف مواد
- اختلالات خوردن
- بیماری روانی شدید
CBT نوعی روش درمانی است که می تواند به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی از طرق مختلف کمک کند، از جمله کمک به یک فرد:
- الگوهای فکری ناسالم را شناسایی کنید
- افکار مزاحم را تغییر دهید
- از انواع مختلف ابزارهای مقابله ای (مانند ژورنال، ذهن آگاهی و موارد دیگر) استفاده کنید.
- از بازی نقش برای تمرین مهارت های آموخته شده استفاده کنید
آموزش و حمایت خانواده
هدف آموزش و حمایت خانواده کمک به اعضای خانواده و دوستان نزدیک مبتلایان به اسکیزوفرنی برای مقابله با بسیاری از مسائل مربوط به زندگی یا تعامل با یک فرد مبتلا به بیماری روانی شدید است. این نوع درمان می‌تواند شامل انواع مختلفی از روش‌ها باشد، از جمله:
- مشاوره زناشویی
- گروه درمانی
- گروه های آموزشی
- درمان فردی
- گروه های پشتیبانی
مراقبت ویژه هماهنگ (CSC)
مراقبت تخصصی هماهنگ (CSC) نوعی درمان است که رویکردی چند رشته ای را برای حمایت از افرادی که در مراحل اولیه اسکیزوفرنی هستند ارائه می دهد.
روش های درمانی که ممکن است به عنوان بخشی از برنامه CSC ارائه شوند عبارتند از:
- حمایت از اشتغال
- تحصیلات (برای آموزش در مدرسه یا شغل)
- مدیریت دارویی
- مدیریت فردی
- آموزش خانواده
- حمایت خانواده
درمان مصرف مواد
از آنجایی که مشخص شده است که تعداد زیادی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی دارای اختلال مصرف مواد هستند، برنامه ای که هم به بیماری روانی و هم به مصرف مواد می پردازد ممکن است توصیه شود.
این اغلب به عنوان وابستگی شیمیایی بیماری روانی (MICD) یا درمان تشخیص دوگانه شناخته می شود. استفاده از مواد یا نوشیدن الکل می تواند علائم انواع مختلف اسکیزوفرنی را بدتر کند، بنابراین رسیدگی به هر مشکلی که فرد در مصرف مواد دارد بسیار مهم است.
چه زمانی باید با پزشک تماس گرفت
اگر یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی شروع به تجربه علائمی کرد که بدتر شد و/یا شروع به توهم یا هذیان بسیار فعال کرد، مهم است که با یک متخصص روانپزشک تماس بگیرید.
اگر فرد در مورد خودکشی یا قتل صحبت می کند یا اقدام به خودکشی کرده است، با 123تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید.