توهم عبارت است از ادراک یک شیء یا رویداد ناموجود و تجربیات حسی که در اثر تحریک اندام های حسی مربوطه ایجاد نمی شود. کلمه “توهم” از لاتین آمده و به معنای “سرگردان ذهنی” است.
به زبان عامیانه، توهم، شنیدن، دیدن، احساس، بوییدن یا حتی چشیدن چیزهایی است که واقعی نیستند. توهم شنوایی، که شنیدن صداها یا سایر صداهایی است که منبع فیزیکی ندارند، شایع ترین نوع توهمات هستند.
توهم اغلب در افراد مبتلا به بیماری های روانپزشکی، از جمله اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی رخ می دهد، با این حال، برای تجربه توهم لزوماً نیازی به داشتن یک بیماری روانی ندارید. مهم نیست که چه چیزی باعث توهمات می شود، باید آنها را جدی گرفت.
انواع توهم
پنج نوع توهم وجود دارد که عبارتند از:
- توهم شنوایی : شنیدن صداها یا صداهایی که هیچ کس دیگری نمی تواند (شایع ترین نوع توهمات)
- توهمات بینایی: دیدن افراد، رنگ ها، اشکال، یا مواردی که واقعی نیستند (دومین نوع رایج توهمات)
- توهم لمسی : احساسی (مثل حشرات که زیر پوست شما خزیده اند) یا انگار لمس می شوید در حالی که اینگونه نیست.
- توهمات بویایی : احساس بوی چیزی که منبع فیزیکی ندارد (کمتر از توهمات بینایی و شنیداری شایع است)
- توهم چشایی : داشتن طعمی در دهان که منبعی ندارد (نادرترین نوع توهم)
- توهمات حضوری : احساس اینکه شخصی در نزدیکی شما یا در اتاق با شماست در حالی که کسی آنجا نیست.
- توهمات حس عمقی : احساس اینکه بدن شما در حال حرکت است یا اندام های شما از بدن شما جدا هستند، درحالیکه که اینگونه نیست..
برخی افراد در شب یا صبح دچار توهم می شوند. این نوع توهمات عبارتند از:
- هیپنوپومپیک : توهماتی که در هنگام بیدار شدن از خواب رخ می دهد
- هیپناگوژیک : توهماتی که هنگام به خواب رفتن شما رخ می دهد
توهم در مقابل هذیان
توهم زمانی است که حواس شما چیزی را درک می کند که در واقعیت اتفاق نمی افتد (یعنی فردی را در اتاق می بینید و می شنوید که واقعاً آنجا نیست). از سوی دیگر، یک هذیان، این باور است که اتفاقی در حال وقوع است، که هیچ مدرکی برای آن وجود ندارد (یعنی شما معتقدید که دولت از طریق تلویزیون شما را کنترل می کند).
علائم توهم
توهمات بسته به نوع آن می تواند علائم مختلفی داشته باشد، از جمله:
- احساس در بدن (مانند احساس خزیدن روی پوست یا حرکت)
- شنیدن صداها (مانند موسیقی، صدای پا، یا کوبیدن درها)
- شنیدن مکالمات (می تواند شامل صداهای مثبت یا منفی باشد، مانند صدایی که به شما دستور می دهد به خود یا دیگران آسیب برسانید)
- دیدن اشیا، موجودات، یا الگوها یا نورها
- احساس بو (می تواند خوشایند یا بد و در یک یا هر دو سوراخ بینی باشد)
- احساس مزه چیزی (اغلب طعم فلزی)
نمونه هایی از توهم
- فردی را در اتاق خواب خود می بینید و می شنوید که با شما صحبت می کند (توهم بینایی و شنوایی)
- شما نورهای چشمک زن را در خارج از پنجره خود می بینید، اما هیچ کس دیگری آنها را نمی بیند (توهم بینایی)
هذیان در مقابل توهم: چه تفاوت هایی دارند؟
تشخیص توهم
پس از سؤال در مورد علائم، سابقه پزشکی و عادات سبک زندگی، پزشک شما احتمالاً یک معاینه فیزیکی انجام می دهد و چند آزمایش را برای رد کردن علل پزشکی یا عصبی توهمات شما تجویز می کند. آزمایش های تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون برای بررسی علل متابولیک یا سمی
- الکتروانسفالوگرام (EEG) برای بررسی فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز و بررسی تشنج
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) برای بررسی مسائل ساختاری مغز مانند تومور مغزی یا سکته مغزی
متأسفانه، مطالعات نشان می دهد که افراد توهم را کمتر گزارش می کنند. هنگام صحبت با پزشک، مهم است که در مورد مدت زمان و دفعات آن و همچنین علائم خاص مرتبط با توهم صادق باشید.
علل توهم
توهمات اغلب با اسکیزوفرنی ، یک بیماری روانی که با افکار و رفتارهای نابسامان مشخص می شود، مرتبط است. با این حال، آنها همچنین یکی از ویژگی های احتمالی اختلال دوقطبی هستند.
با اختلال دوقطبی I، توهم هم با شیدایی و هم افسردگی امکان پذیر است. در دوقطبی II، توهمات ممکن است فقط در مرحله افسردگی رخ دهد. اختلال دوقطبی که با توهم و/یا هذیان تظاهر می کند نیز می تواند منجر به تشخیص اختلال دوقطبی با ویژگی های روان پریشی شود.
توهمات نه تنها در بیماریهای روانپزشکی مانند اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی رخ می دهند، بلکه می تواند در بیماریهای جسمی و روانی زیر نیز رخ دهد :
- مصرف و/یا ترک الکل یا مواد مخدر
- بیماری اعصاب شنوایی
- اختلال هویت تجزیه ای (DID)
- صرع
- گلوکوم
- استفاده از مواد توهم زا مانند شیشه یا حشیش
- بیماریهای متابولیک
- بیماری های گوش میانی یا داخلی
- میگرن
- نارکولپسی
- اختلالات نورولوژیک
- بیماری های چشمی
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال اسکیزوافکتیو
- کم خوابی
- سکته
درمان توهم
درمان توهمات به نوع توهم، علت زمینه ای و سلامت کلی شما بستگی دارد. با این حال، به طور کلی، پزشک شما احتمالا یک رویکرد چند رشته ای را توصیه می کند که شامل دارو، روان درمانی و حمایت اجتماعی است.
روان درمانی
روان درمانی برای توهمات شامل درگیر کردن بیمار برای کنجکاوی در مورد جزئیات علائم، ارائه آموزش روانی، کشف “دلایل قابل قبول” برای توهمات و عادی سازی تجربه است.
خودیاری
راهبردهای خودیاری زیر می تواند به بیماران کمک کند تا با توهمات شنوایی کنار بیایند:
- ورزش
- چندین بار زمزمه یا خواندن یک آهنگ (مثل “تولدت مبارک”)
- نادیده انگاشتن صداها
- استماع موسیقی
- خواندن (به جلو و عقب)
- صحبت کردن با دیگران
دارو
داروهای ضد روان پریشی اغلب برای درمان توهمات موثر هستند، یا با از بین بردن یا کاهش دفعات وقوع توهمات یا با داشتن اثر آرام بخش که باعث می شود آنها کمتر ناراحت شوند.
نوپلازید (پیماوانسرین) اولین دارویی است که برای درمان توهمات مرتبط با روان پریشی تجربه شده با بیماری پارکینسون تایید شده است.
سایر درمان ها
تحریک مکرر مغناطیسی ترانس کرانیال (rTMS) ، یک روش نسبتاً غیر تهاجمی که شامل استقرار یک دستگاه مغناطیسی کوچک به طور مستقیم روی جمجمه است، شواهد اولیه‌ای دارد مبنی بر اینکه ممکن است بتواند فرکانس و شدت توهمات شنوایی را در برخی از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کاهش دهد.
مقابله با توهم
یکی از جنبه های مهم کمک به یک عزیزی که توهم را تجربه می کند، اطمینان به او در مورد امکانپذیری درمان است. در اینجا چند مرحله عملی دیگر برای کمک به فرد مورد علاقه خود برای مقابله با توهمات وجود دارد.
به محیط توجه کنید
محیط می تواند نقش مهمی در درک نادرست و بدتر شدن توهم داشته باشد. برای مثال، یک اتاق با نور ضعیف و محیطی پر سر و صدا و پر هرج و مرج ممکن است احتمال توهمات را افزایش دهد.
آرام بمانید
اگر چه زمانی که یکی از عزیزان شما دچار توهم می شود می تواند ترسناک و ناراحت کننده باشد، مهم است که تمام تلاش خود را برای پاسخ دادن به حالتی آرام و حمایتی انجام دهید. به عنوان مثال، ممکن است بگویید «می‌دانم این برای تو ترسناک است» یا «نگران نباش. من اینجا هستم.”
حواستان را پرت کنید.
بسته به شدت توهم، لمس کردن یا نوازش ملایم فرد مورد علاقه خود ممکن است به عنوان عامل حواس پرتی و کاهش توهم کمک کند. سایر عوامل حواس پرتی شامل مکالمه، موسیقی یا حرکت به اتاق دیگری است.
صادق باشید
در حالی که نمی خواهید فرد مورد علاقه خود را ناراحت کنید یا درگیر مشاجره شوید، اما می خواهید صادق باشید و به او اطمینان دهید که نگرانی های او را نادیده نمی گیرید. اگر بپرسند: شنیدی؟ در نظر بگیرید که بگویید: “می دانم که چیزی شنیدی، اما من آن را نشنیدم.”
روال ها را حفظ کنید
رعایت روال عادی و قابل اعتماد روزانه می تواند احتمال دور شدن عزیزتان از واقعیت و تجربه توهمات را کاهش دهد. در نظر بگیرید که چه زمانی و در چه شرایطی توهم رخ می دهد.