داروهای آنتی سایکوتیک تیپیک که گاهی اوقات به عنوان آنتی‌سایکوتیک‌های نسل اول شناخته می‌شوند، دسته‌ای از داروهای سایکوتروپ هستند که برای درمان علائم روان‌پریشی یا سایکوز استفاده می‌شوند. روان پریشی یا سایکوز به عنوان رفتاری تعریف می شود که در آن شخص ارتباط خود را با واقعیت از دست می دهد و اغلب با توهم و هذیان ظاهر می شود .
آنتی‌سایکوتیک‌های تیپیک تا حد زیادی در سال‌های اخیر جای خود را به دسته جدیدی از داروها معروف به آنتی‌سایکوتیک‌های آتیپیک داده‌اند . آنتی سایکوتیک های آتیپیک برای اولین بار در دهه 1990 معرفی شدند و عموماً عوارض جانبی کمتری نسبت به انواع تیپیک خود داشتند.
با این حال، شواهد نشان می دهد که داروهای ضد روان پریشی آتیپیک به اندازه ای که قبلاً تصور می شد، بدون عوارض جانبی نیستند. در واقع، احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 و افزایش وزن بیشتر است. در مقابل، آنتی‌سایکوتیک‌های تیپیک به احتمال زیاد باعث سفتی و اسپاستیسیته مانند بیماری پارکینسون (گاهی اوقات دائمی)، و دیسکینزی دیررس (یک اختلال عصبی که با حرکات غیرارادی و تکراری بدن مشخص می‌شود) بیشتر است.
علیرغم عوارض جانبی احتمالی، داروهای آنتی سایکوتیک تیپیک هنوز جایگاه خود را در خط اول درمان برخی از بیماری های روانی مانند سایکوز و همچنین در درمان های بعدی در صورت شکست سایر داروها دارند.
بیماریهای مرتبط با اپیزودهای سایکوز
سایکوز یا روان پریشی می تواند ناشی از بیماری های روانی یا جسمی باشد که بر مغز و رفتار تأثیر می گذارد. بیماری های روانی که اغلب با یک دوره روان پریشی مرتبط هستند عبارتند از:
- اختلال دوقطبی
- اسکیزوفرنی
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- افسردگی سایکوتیک
- روان پریشی پس از زایمان
بیماریها جسمی که بیشتر با روان پریشی همراه است عبارتند از صرع، عفونت پیشرفته HIV، بیماری پارکینسون، سکته مغزی، تومورهای مغزی، زوال عقل مرتبط با افزایش سن و سوء مصرف متامفتامین.
آنتی سایکوتیک های تیپیک تایید شده
داروهای آنتی سایکوتیک تیپیک برای اولین بار در دهه 1950 برای درمان سایکوز یا روان پریشی ساخته شدند. استفاده از داروها از آن زمان به بعد گسترش یافته و شامل شیدایی حاد، بی قراری و سایر اختلالات خلقی جدی می شود.
بسته به علائم شما، پزشک ممکن است از یک آنتی سایکوتیک تیپیک با قدرت کم، با قدرت متوسط یا با قدرت بالا استفاده کند. به طور کلی، موارد با قدرت پایین تر عوارض جانبی غیرقابل تحمل تری دارند اما احتمال ایجاد اختلالات حرکتی کمی کمتر است. البته همیشه اینطور نیست و انتخاب دارو به اندازه مصرف مناسب آن به قدرت آن بستگی دارد.
در پایان، آنتی سایکوتیک های تیپیک یک قدرت یکسان نیستند. به این ترتیب، درمان همیشه باید فردی باشد، اگرچه ممکن است چندین تلاش لازم باشد تا ترکیب دارویی مناسب را انتخاب کنید.
آنتی سایکوتیک های تیپیک کم قدرت عبارتند از:
- کلرپرومازین
- تیوریدازین
داروهای آنتی سایکوتیک های تیپیک با قدرت متوسط عبارتند از:
- لوکساپین
- تیوتیکسن
- پرفنازین
آنتی سایکوتیک های تیپیک با قدرت بالا عبارتند از:
- پروکلرپرازین
- فلوپنتکسول
- هالوپریدول
- فلوفنازین
- تری فلوپرازین
عوارض جانبی داروهای آنتی سایکوتیک
عوارض جانبی ممکن است بر اساس دارو یا ترکیبات دارویی مورد استفاده متفاوت باشد. برخی از عوارض جانبی ممکن است خفیف و کوتاه مدت باشند. برخی دیگر می توانند در طول زمان ترکیب شوند و خطر سایر عوارض نامطلوب را افزایش دهند.
بزرگترین نگرانی خطر عوارض جانبی خارج هرمی (EPS) است ، عوارض جانبی آشکاری که بر حرکت بدن و گفتار تأثیر می گذارد. در گذشته، اصطلاح “Thorazine Shuffle” به دلیل تاثیری که این دارو بر حرکت و کنترل عضلات داشت، ابداع شد.
محدوده عوارض جانبی خارج هرمی می تواند متفاوت باشد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دیسکینزی حاد (اختلالات حرکتی که با حرکات غیرارادی عضلات، تیک ها و کاهش کنترل ارادی عضلات مشخص می شود)
- آکاتیزیا (احساس بی قراری درونی و ناتوانی در ثابت ماندن)
- آکینزی (از دست دادن یا اختلال در حرکت ارادی)
- واکنش های دیستونیک (انقباضات متناوب و غیر ارادی عضلات صورت، گردن، تنه، لگن و اندام ها)
- پارکینسونیسم (گروهی از اختلالات عصبی که باعث مشکلات حرکتی مشابه بیماری پارکینسون از جمله لرزش، حرکت آهسته و سفتی می شود)
- دیسکینزی دیررس (اغلب شامل حرکات غیرارادی و تکراری صورت، از جمله بیرون آوردن زبان، گریم کردن، یا انجام حرکات جویدن)
آنچه باید در مورد الانزاپین بدانید
سایر عوارض جانبی کمتر ناتوان کننده عبارتند از ناراحتی معده، افزایش وزن، خشکی دهان، تاری دید، یبوست، استفراغ، خواب آلودگی و افت فشار خون ارتواستاتیک (فشار خون پایین هنگام ایستادن).
در موارد نادر، ممکن است یک واکنش دارویی تهدید کننده حیات، معروف به سندرم نورولپتیک بدخیم ، رخ دهد که باعث تب بالا، سفتی عضلانی، تغییر هوشیاری، و اختلال در عملکرد سیستم عصبی اتونوم (که ضربان قلب، ضربان تنفس، دمای بدن را تنظیم می‌کند).
به طور کلی، عوارض جانبی خارج هرمی تا حدودی بر سه نفر از پنج مصرف کننده آنتی سایکوتیک تیپیک تأثیر می گذارد. در مقابل، آنتی‌سایکوتیک‌های آتیپیک در یک نفر از هر چهار کاربر باعث ایجاد عوارض جانبی خارج هرمی می‌شوند.
به طور مشابه، آنتی‌سایکوتیک‌های تیپیک با قدرت بالا نسبت به آنتی‌سایکوتیک‌های کم‌توان بیشتر احتمال دارد که باعث عوارض جانبی خارج هرمی ، افت فشار خون ارتواستاتیک و خواب‌آلودگی شوند. در حالی که داروهای آنتی سایکوتیک تیپیک با قدرت کم معمولاً علائم عوارض جانبی خارج هرمی کمتری دارند، احتمال بیشتری دارد که بر سیستم عصبی پاراسمپاتیک تأثیر بگذارند و باعث کاهش غیرعادی ضربان قلب، فشار خون پایین، تاری دید، خشکی دهان و انقباض تنفسی شوند.
در سال 2005، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) به دلیل افزایش خطر مرگ در افراد مسن مبتلا به روان پریشی مرتبط با زوال عقل، جعبه سیاهی را در مورد تمام داروهای ضد روان پریشی غیر معمول صادر کرد. که در سال 2008 این هشدار را به داروهای آنتی سایکوتیک تیپیک تعمیم دادند.
درمان ترکیبی
هنگامی که برای درمان بیماری های روانی استفاده می شود، داروی ضد روان پریشی معمولاً همراه با سایر داروها مانند تثبیت کننده های خلق ، داروهای ضد افسردگی و داروهای ضد اضطراب تجویز می شوند.
- تثبیت کننده های خلقی برای کمک به کاهش دوره های شیدایی یا هیپومانیک استفاده می شود . گزینه‌ها شامل تگرتول (کاربامازپین)، دپاکن (والپروئیک اسید)، لیتیوم است.
- داروهای ضد افسردگی برای درمان افسردگی استفاده می شوند و ممکن است شامل هر یک از شش دسته دارو باشند: مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، مهارکننده های بازجذب سروتونین- نوراپی نفرین (SNRIs)، مهارکننده های نوراپی نفرین و بازجذب دوپامین (NDRIs)، داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای (TCAs) مهارکننده های اکسیداز (MAOIs)، و داروهای ضد افسردگی آتیپیک.
- داروهای ضد اضطراب ، که به نام بنزودیازپین ها نیز شناخته می شوند، می توانند به رفع مشکلات خواب و اضطراب کمک کنند، اما معمولاً برای مدت کوتاهی تجویز می شوند. گزینه ها عبارتند از کلونازپام، دیازپام، لورازپام و زاناکس (آلپرازولام).