داروهای ضد روان پریشی یا آنتی سایکوتیک برای درمان یک بیماری شدید روانپزشکی به نام روان پریشی یا سایکوز استفاده میشوند . روان پریشی با تحریف افکار مشخص می شود که طی آن شخص ارتباط خود را با واقعیت از دست می دهد و اغلب با توهمات ، هذیان ها یا تفکر نابسامان ظاهر می شود. آنتی سایکوتیک ها به دو دسته تیپیک و آتیپیک تقسیم می شوند.
روان‌پریشی مدت‌هاست که با دسته‌ای از داروها به نام آنتی‌سایکوتیک‌های تیپیک درمان می‌شود . اینها برای اولین بار در دهه 1950 توسعه یافتند و اگرچه موثر بودند، اما با عوارض جانبی مانند پارکینسون همراه بودند. امروزه، دسته جدیدی از داروها به نام داروهای ضد روان پریشی آتیپیک استفاده می شود. این داروها در دهه 1980 معرفی شدند و دارای پروفایل عوارض جانبی متفاوت با اختلالات حرکتی مانند پارکینسون و سایر اثرات در مقایسه با عوامل قدیمی تر بودند. آنتی سایکوتیک های آتیپیک را معمولاً به عنوان آنتی سایکوتیک های نسل دوم میشناسند.اما سایکوتیک های تیپیک آنتی سایکوتیک های نسل اول نام دارند.
آنتی سایکوتیک های آتیپیک در مقابل آنتی سایکوتیک های تیپیک
آنتی‌سایکوتیک‌های تیپیک و برخی آتیپیکها ، آنتاگونیست‌های دوپامین هستند، به این معنی که پیام‌رسان‌های شیمیایی در مغز به نام دوپامین را مختل میکنند . در افراد مبتلا به روان پریشی، سیگنال های دوپامین به طور معمول غیر طبیعی است. داروهای ضد روان پریشی این پیام ها را مسدود می کنند. این داروها بر یک پیام رسان شیمیایی به نام سروتونین نیز تأثیر می گذارند .
داروهای ضد روان پریشی آتیپیک معمولاً برای درمان اسکیزوفرنی و تقویت درمان اختلال افسردگی اساسی (MDD )، اختلال دوقطبی و اختلال اسکیزوافکتیو تجویز می شوند .
عوارض جانبی داروهای ضد روان پریشی
این دو دسته از داروها در دامنه و شدت عوارض جانبی که می توانند ایجاد کنند، متفاوت هستند. به طور نسبی:
- آنتی سایکوتیک های آتیپیک : با احتمال کمتری عوارض جانبی خارج هرمی ایجاد میکنند. با توجه به آنچه گفته شد، این داروها باعث افزایش وزن، مشکلات متابولیک و عوارض جانبی جنسی و غیره می شوند.
- آنتی سایکوتیک های تیپیک : اینها بیشتر احتمال دارد عوارض جانبی خارج هرمی ایجاد کنند که در آن کنترل حرکت گاهی به شدت مختل می شود و باعث لرزش، اسپاسم، سفتی عضلانی و از دست دادن کنترل و هماهنگی حرکت عضلات می شود. در برخی موارد، علائم ممکن است حتی پس از قطع درمان نیز ادامه داشته باشند.
هشدار جعبه سیاه
همه داروهای ضد روان پریشی (آتیپیک و تیپیک) به دلیل افزایش خطر مرگ در افراد مسن مبتلا به روان پریشی مرتبط با زوال عقل یا دمانس، دارای هشدار جعبه سیاه هستند. افزایش مرگ و میر بیشتر به دلیل حوادث قلبی عروقی (نارسایی قلبی، مرگ ناگهانی) و عفونت ها (پنومونی) است.
انواع آنتی سایکوتیک آتیپیک
بسیاری از داروهای ضد روان پریشی آتیپیک برای درمان دوره های روان پریشی اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و سایر بیماری های روانی استفاده می شوند. از جمله:
- Abilify (اریپیپرازول) : این در درمان اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی استفاده می شود، اما ممکن است در درمان اختلال افسردگی اساسی (MDD) نیز استفاده شود. عوارض جانبی شامل افزایش وزن، سردرد، بی قراری، اضطراب، بی خوابی، حالت تهوع، یبوست و سبکی سر است.
- کلوزاریل (کلوزاپین) : گزینه ارجح برای اسکیزوفرنی مقاوم به درمان، کلوزاریل ممکن است افکار و اقدام به خودکشی را کاهش دهد. عوارض جانبی جدی می تواند شامل آگرانولوسیتوز (کاهش خطرناک گلبول های سفید خون) و میوکاردیت حاد (التهاب قلب) باشد.
- جئودون (زیپراسیدون) : این دارو برای درمان اسکیزوفرنی و یک دوره شیدایی یا مختلط اختلال دوقطبی استفاده می شود. همچنین برای درمان اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) بدون برچسب استفاده میشوند. محققان میگویند که این دارو باعث سرگیجه، آریتمی (ضربان قلب نامنظم) و افت فشار خون وضعیتی (کاهش فشار خون هنگام ایستادن) می شود.
- پالیپریدون : این دارو برای درمان اسکیزوفرنی استفاده می شود، اما همچنین تنها آنتی سایکوتیک آتیپیک خوراکی با نشانه رسمی FDA برای درمان اختلال اسکیزوافکتیو است. این دارو همچنین ممکن است باعث بی قراری، افزایش وزن و آرام بخش شود.
بیشتر بخوانید: درمان اسکیزوفرنی
- ریسپردال (ریسپریدون) : این دارو برای درمان اسکیزوفرنی، اختلال دوقطبی و تحریک پذیری مرتبط با اوتیسم استفاده می شود. در حالی که نسبت به برخی دیگر از داروهای ضد روان پریشی آتیپیک آرام بخش کمتری دارد، ریسپردال عوارض جانبی خارج هرمی بیشتری دارد.
- Seroquel (کوئتیاپین) : برای درمان اسکیزوفرنی، دوقطبی، و سایر اختلالات خلقی استفاده می شود، کوئتیاپین اغلب به دلیل اثر آرام بخش قوی آن برای درمان بی خوابی بدون برچسب استفاده می شود. در مقایسه با سایر داروهای ضد روان پریشی، کوئتیاپین بروز عوارض جانبی حرکتی کمتری دارد اما ممکن است باعث افزایش وزن و فشار خون وضعیتی شود.
- زایپرکسا (الانزاپین) : این دارو برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی استفاده می شود. الانزاپین همچنین می تواند باعث افزایش وزن قابل توجه و همچنین قند خون بالا (افزایش خطر مقاومت به انسولین و دیابت) شود. الانزاپین نسبت به سایر داروهای ضد روان پریشی آتیپیک میزان کمتری از عوارض خارج هرمی دارد.
همچنان داروهای ضد روان پریشی آتیپیک جدید برای درمان اختلالات روان پریشی و خلقی به بازار می رسد. این شامل:
- سافریس (آسناپین)
- فناپت (ایلوپریدون)
- لاتودا (لورازیدون)
- رکسولتی (برکسپیپرازول)
- Vraylar (کاریپرازین)
- Caplyta (lumateperone)