هیچ علل شناخته شده ای برای اختلال وسواس فکری اجباری (OCD) وجود ندارد ، اما تئوری های زیادی وجود دارد. محققان معتقدند ترکیبی از ژنتیک ، شخصیت، ساختار مغز و عوامل محیطی باعث وسواس می شود.
درباره وسواس ، از جمله علائم و نشانه ها، علل، عوامل خطر، نظریه ها، تشخیص، درمان و موارد دیگر بیشتر بیاموزید.
علائم و نشانه های وسواس
وسواس یک اختلال روانی است که شامل وسواس های مداوم، ناخواسته، اجبار یا هر دو است.
وسواس ها افکار یا نگرانی های مزاحم، نامناسب و ناخواسته هستند. این افکار مداوم غیر قابل کنترل هستند و منجر به پریشانی عاطفی و اضطراب می شوند .
یک وسواس می تواند تقریباً در مورد هر چیزی باشد. با این حال، آنها اغلب شامل ترس در مورد آلودگی یا از دست دادن، تصاویر خشونت آمیز یا مذهبی (کفر آمیز) ناخواسته، انگیزه های جنسی یا پرخاشگرانه نامناسب، یا تردیدها و سوالات تکراری هستند.
اجبار به رفتارها، تشریفات یا اعمالی اطلاق می‌شود که برای کاهش اضطراب یا «خنثی کردن» ناراحتی در مورد یک وسواس خاص، میل شدیدی به تکرار آنها دارد. به عنوان مثال می توان به شمارش مکرر، دعا کردن، احتکار ، مرتب سازی، تمیز کردن یا چک کردن اشاره کرد.
بر اساس کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم ( DSM-5 )، وسواس ها و اجبارهای مرتبط با وسواس زمان بر هستند، باعث ناراحتی قابل توجهی می شوند و در زندگی روزمره تداخل دارند.
به عنوان مثال، فردی که مبتلا به وسواس است ممکن است به طور مداوم به محل کار یا مدرسه دیر برسد، زیرا احساس می کند که میل غیرقابل کنترلی برای بررسی قفل بودن درب خانه خود دارد. ممکن است شخص دیگری به دلیل افکار مزاحم و ناخواسته در مورد میکروب ها یا آلودگی احتمالی از دوستی و روابط عاشقانه اجتناب کند.
علل و عوامل خطر وسواس
وسواس هیچ علل شناخته شده ای ندارد. با این حال، عوامل متعددی می توانند خطر ابتلا به وسواس را افزایش دهند. اینها ممکن است شامل ژنتیک، ساختار مغز، رویدادهای زندگی گذشته، بیماری یا عفونت و شرایط همراه باشد.
ژنتیک
وسواس اغلب یک اختلال ارثی است. افرادی که خواهر یا برادر، والدین یا فرزندی دارند که به وسواس نیز مبتلا هستند، به طور قابل توجهی احتمال دارد که خودشان به آن مبتلا شوند، به خصوص اگر بستگان آنها در کودکی علائم وسواس را داشته باشند. مطالعات نشان می‌دهند که خوشه‌های خاص علائم وسواس ، مانند احتکار، شمارش/بررسی، و تمیز کردن/آلودگی نیز در خانواده‌ها وجود دارند.
هنوز دقیقاً مشخص نیست که چگونه وسواس به ارث می رسد. با این حال، برخی از محققان بر این باورند که جهش‌های ژنتیکی مختلف (تغییرات در ژن‌ها) ممکن است در نحوه انتقال ویژگی‌های وسواس نقش داشته باشند.
ساختار مغز
اسکن مغز به طور مداوم تفاوت هایی را در فعالیت، ساختار و عملکرد مغز در میان افراد مبتلا به وسواس نشان داده است. این تفاوت ها نشان می دهد که مشکلات در نحوه انتقال اطلاعات توسط مغز به بدن (و بالعکس)، پردازش احساسات و کنترل تکانه ها می تواند به ایجاد وسواس و اجبار کمک کند.
به عنوان مثال، افراد مبتلا به وسواس اغلب فعالیت بیش از حد در قشر اوربیتوفرونتال، قشر سینگولیت قدامی و گانگلیون های بازال-بخش هایی از مغز که در احساسات، تکانشگری، پاداش، تصمیم گیری، عملکرد شناختی و کنترل حرکتی درگیر هستند، از خود نشان می دهند.
یک مطالعه در سال 2019 نشان داد که افراد مبتلا به وسواس در حین پردازش خطاها، هم بازداری کمتر و هم سطوح غیرطبیعی فعالیت مغز را تجربه می‌کنند، که می‌تواند چرخه وسواس فکری-اجباری را بدتر کند.
اتفاقات زندگی
تحقیقات نشان می‌دهد که رویدادهای استرس‌زا و/یا آسیب‌زای زندگی ممکن است در ایجاد وسواس ، به ویژه در میان افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به این اختلال هستند، کمک کند.
یک مطالعه در سال 2020 نشان داد که بیش از 61٪ از افراد مبتلا به وسواس قبل از شروع اختلال خود رویدادهای استرس زا در زندگی را تجربه کردند، در حالی که 34٪ از افراد مبتلا به وسواس ترومای قابل توجهی را تجربه کردند. مطالعات دیگر نشان داده اند که استرس و ضربه می تواند شدت علائم وسواس را در میان افراد مبتلا به این اختلال افزایش دهد.
بیماری یا عفونت
در موارد نادر، علائم وسواس شدید ممکن است به طور ناگهانی در کودکان 3 تا 12 ساله پس از یک بیماری ناشی از عفونت استرپتوکوک (استرپتوکوک) ظاهر شود. به عنوان مثال می توان به مخملک و گلودرد استرپتوکوک اشاره کرد .
این وضعیت به عنوان اختلالات عصبی خودایمنی کودکان مرتبط با عفونت های استرپتوکوک ( PANDAS ) نامیده می شود . علاوه بر علائم وسواس ناگهانی یا بدتر که در کنار عفونت استرپتوکوک ظاهر می شود، علائم پانداس ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بیش فعالی
- بی قراری
- بیخوابی
- شب ادراری
- درد مفاصل
- نوسانات خلقی
- مشکلات در مهارت های حرکتی
- اضطراب جدایی
اگر مشکوک هستید که فرزند شما ممکن است پاندا داشته باشد، با پزشک خود صحبت کنید. آنتی بیوتیک ها ممکن است برای درمان عفونت زمینه ای استرپتوکوکی ، در کنار درمان وسواس استفاده شوند.
بیماریهای همراه
بسیاری از افراد مبتلا به وسواس اختلال عصبی و/یا روانپزشکی همراه دارند. همراه به این معنی است که آنها در کنار وسواس رخ می دهند. برخی از رایج ترین عبارتند از:
- سندرم تورت (TS) : سندرم تورت یک اختلال سیستم عصبی است که باعث تیک‌های تکراری (انقباضات، حرکات و صداهای غیرارادی) می‌شود. تشخیص وسواس و تورت از یکدیگر دشوار است و بسیاری از افراد هر دو اختلال را دارند. برآوردها نشان می دهد که بیش از یک سوم افراد مبتلا به سندرم تورت نیز وسواس دارند.
- اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD) : ADHD اختلالی است که باعث علائمی مانند تکانشگری، بی قراری، بیش فعالی و مشکل در توجه می شود. مطالعات نشان می دهد که نزدیک به 12 درصد از بزرگسالان مبتلا به وسواس نیز دارای بیش فعالی هستند . در میان کودکان، بیش فعالی همراه و وسواس حتی شایع تر است. بیش از 25 درصد از کودکان مبتلا به وسواس دارای ADHD نیز هستند.
- اختلالات سلامت روان : بسیاری از افراد مبتلا به وسواس حداقل یک بیماری روانی دیگر دارند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به وسواس اغلب افسردگی نیز دارند . بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی علائم وسواس را نیز دارند. در همین حال، حدود 76 درصد از افراد مبتلا به وسواس نیز دارای یک اختلال اضطرابی مانند اختلال اضطراب فراگیر (GAD) هستند.
سایر نظریه ها
بسیاری از ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی موافق هستند که ژنتیک و عوامل محیطی اغلب برای افزایش خطر وسواس با هم تعامل دارند. برخی از محققان توضیحات جایگزین در مورد علل وسواس ارائه کرده اند، از جمله:
- تئوری یادگیری : برخی تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به وسواس در طول زمان با انواع خاصی از محرک ها ارتباط منفی پیدا کرده اند. این تداعی‌های منفی ممکن است آنها را مشروط کرده باشد که حتی زمانی که تهدید واقعی وجود ندارد، واکنش ترس داشته باشند. هدف روان درمانی کمک به افراد مبتلا به وسواس است تا از این چرخه منفی تفکر و رفتار خارج شوند.
- تئوری رفتاری : برخی رفتارهای آموخته شده در پاسخ به اضطراب ممکن است در بروز علائم وسواس نقش داشته باشند. به عنوان مثال، فرد مبتلا به وسواس ممکن است رفتارهای اجتنابی را اتخاذ کند، مانند دوری از میکروب ها و مقابله با پریشانی عاطفی. رفتار درمانی می تواند به افراد مبتلا به وسواس کمک کند تا مهارت های مقابله ای سالم تری داشته باشند .
- عدم تعادل شیمیایی : مطالعات نشان می دهد که افراد مبتلا به وسواس سطح سروتونین پایین تر از حد متوسط دارند – یک انتقال دهنده عصبی که برای تثبیت خلق عمل می کند. شاید به همین دلیل است که نشان داده شده است که داروهای ضد افسردگی که بر در دسترس بودن سروتونین در مغز تأثیر می‌گذارند، مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین سروتونین (SSRIs)، علائم وسواس را بهبود می‌بخشند.
انتقال دهنده های عصبی چیست؟
انتقال دهنده های عصبی، پیام رسان های شیمیایی هستند که پیام ها را بین مغز و بدن منتقل می کنند. برخی از انتقال دهنده های عصبی، مانند سروتونین و دوپامین، اغلب نقش کلیدی در عملکردهای مرتبط با سلامت روان (مانند خواب، حافظه، خلق، احساسات، پاداش، تقویت و انگیزه) دارند.
چگونه وسواس تشخیص داده می شود
اگر فکر می کنید ممکن است وسواس داشته باشید، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود در مورد ارجاع به یک ارائه دهنده سلامت روان صحبت کنید . آنها همچنین ممکن است یک معاینه فیزیکی انجام دهند یا شما را به متخصص دیگری ارجاع دهند تا سایر شرایط احتمالی را رد کنند.
یک ارائه‌دهنده سلامت روان می‌تواند بر اساس معیارهای DSM-5 و همچنین درک کامل تاریخچه پزشکی و علائم شما، وسواس را تشخیص دهد. اگرچه وسواس می تواند در هر سنی ظاهر شود، اما معمولاً قبل از 25 سالگی تشخیص داده می شود.
وسواس معمولاً با روان درمانی، دارو (به ویژه داروهای ضد افسردگی ) یا هر دو درمان می شود. حدود نیمی از افراد مبتلا به وسواس پس از مراجعه به درمان، بهبودی کامل علائم خود را تجربه می کنند. بسیاری دیگر با کمک درمان و دارو کیفیت زندگی خود را تا حد زیادی بهبود می بخشند.
یکی از انواع درمان رفتاری شناختی (CBT)، که به عنوان مواجهه و پیشگیری از پاسخ (EX/RP) شناخته می‌شود، شامل مواجهه افراد مبتلا به وسواس با محرک‌های معمول وسواس‌های خود در یک محیط درمانی کنترل‌شده است و در عین حال از درگیر شدن در اجبارهای خود جلوگیری می‌کند. نشان داده شده است که EX/RP به ویژه در کاهش علائم وسواس موثر است.
خلاصه
اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) یک اختلال روانی است که شامل وسواس ها و اجبارهای ناخواسته و وقت گیر است. وسواس ها افکار یا نگرانی های مزاحم و مداوم هستند. اجبار مناسک یا اعمالی هستند که فرد برای کاهش ناراحتی عاطفی احساس می‌کند که اصرار به تکرار آنها دارد.
هیچ علل شناخته شده ای برای وسواس وجود ندارد. برخی از عوامل احتمالی که می توانند خطر ابتلا به وسواس را افزایش دهند عبارتند از ژنتیک و سابقه خانوادگی، تفاوت در ساختار مغز و رویدادهای استرس زا یا آسیب زا در زندگی.
بسیاری از افراد مبتلا به وسواس فکری وسواسی دارای شرایط سلامت روانی همراه مانند اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) هستند. برخی از محققان بر این باورند که عدم تعادل شیمیایی یا تفاوت در الگوهای یادگیری و تفکر ممکن است خطر ابتلا به وسواس را افزایش دهد.
در موارد نادر، برخی بیماری‌ها و عفونت‌ها – مانند عفونت‌های استرپتوکوکی (استرپتوکوک) – می‌توانند منجر به ایجاد وسواس ، به ویژه در کودکان شوند.
سخن پایانی
اگر وسواس یا اجبار شما در زندگی روزمره شما اختلال ایجاد می کند، با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید. آنها می توانند در مورد گزینه های تشخیص و درمان وسواس با شما صحبت کنند.
سوالات متداول
آیا وسواس یک اختلال اضطرابی است؟
قبلاً اعتقاد بر این بود که وسواس یک اختلال اضطرابی است. با این حال، دیگر در آن دسته گنجانده نشده است. کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم ( DSM-5 ) وسواس را به دسته «اختلالات وسواسی جبری و مرتبط» منتقل کرد.
آیا وسواس در اسکن مغز خود را نشان می دهد؟
اسکن مغز افراد مبتلا به وسواس فعالیت غیرعادی را در چندین قسمت مختلف مغز نشان می دهد. به عنوان مثال، افراد مبتلا به وسواس تمایل به افزایش فعالیت در قشر اوربیتوفرونتال (OFC) دارند، که در احساسات، پاداش ها و تصمیم گیری نقش دارد.تصویربرداری از مغز همچنین تفاوت های متعددی را در نحوه انتقال پیام های مغز و بدن به یکدیگر نشان می دهد.
اگر وسواس درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟
بسته به شدت، وسواس درمان نشده می تواند منجر به عواقب منفی جسمی، ذهنی، شغلی، اجتماعی و عاطفی شود که ممکن است به طور قابل توجهی عملکرد روزانه را مختل کند.به عنوان مثال، شخصی که ترس شدید از آلودگی دارد، ممکن است به دلیل اضطراب شدید خود در مورد میکروب ها، از رفتن به محل کار، برقراری روابط سالم یا حتی ترک خانه اجتناب کند.در همین حال، شخصی که به طور اجباری دست های خود را می شویند ممکن است با پوست خام، خونریزی یا ترک خوردگی مواجه شود. برخی از افراد مبتلا به وسواس ممکن است با سوءمصرف مواد مخدر یا الکل اقدام به خوددرمانی کنند.