اختلالات کنترل تکانه (Impulse Control Disorders) گروهی از اختلالات سلامت روان هستند که شامل مشکلاتی در خودکنترلی هستند. درمان اختلالات کنترل تکانه معمولاً شامل نوعی روان درمانی، مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) یا خانواده درمانی است.
افراد مبتلا به اختلالات کنترل تکانه در مقابل انگیزه رفتاری مضر، اغلب بدون فکر کردن به عواقب، مقاومت نمی کنند. این انگیزه‌ها معمولاً شامل رفتارهای مخربی مانند دزدی، تقلب، دروغ‌گویی، ریسک‌پذیری، نقض قوانین و خشونت است که حقوق، رفاه و/یا ایمنی دیگران را نقض می‌کند.
انواع مختلفی از اختلالات کنترل تکانه وجود دارد. این مقاله به پنج نوع اصلی اختلالات کنترل تکانه و همچنین علل، علائم و نحوه درمان آنها می پردازد.
انواع اختلالات کنترل تکانه
«راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم» ( DSM-5 ) پنج نوع اختلال کنترل تکانه را فهرست می‌کند:
- اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
- اختلال انفجاری متناوب
- اختلال سلوک
- کلپتومانیا
- پیرومانیا
هر پنج اختلالات کنترل تکانه شامل مشکلاتی در خودکنترلی از نظر رفتار و احساسات است.
برای افراد مبتلا به اختلالات کنترل تکانه ممکن است مقاومت در برابر وسوسه انجام یک عمل خاص دشوار باشد. در بسیاری از موارد، این انگیزه ها به نوعی از طریق پرخاشگری، عدم صداقت، قانون شکنی یا رفتار ناایمن به «عمل کردن» مربوط می شود.
اختلالات کنترل تکانه چقدر شایع است؟
اختلال انفجاری متناوب شایع ترین اختلال تکانه ای است که حدود 7 درصد از افراد را در مقطعی از زندگی خود تحت تاثیر قرار می دهد. حدود 3 درصد از جمعیت دارای معیارهای اختلال نافرمانی مقابله ای و 3 درصد دیگر از افراد معیارهای اختلال سلوک را دارند. پیرومانیا و کلپتومانیا نادرتر هستند و حدود 1٪ از جمعیت را تحت تاثیر قرار می دهند.
اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه
اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه (Oppositional Defiant Disorder) اختلالی است که شامل یک الگوی طولانی مدت از سرکشی، نافرمانی و خصومت نسبت به والدین، معلمان و دیگر شخصیت‌های معتبر است.
این اختلال کنترل تکانه در کودکان و نوجوانان معمولاً بالای 8 سال تشخیص داده‌میشود. با این حال، کودکان و نوجوانان کوچکتر نیز ممکن است تشخیص اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه را دریافت کنند.
برخی از شایع ترین علائم و نشانه های اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه عبارتند از:
- کج خلقی های مکرر
- تحریک پذیری، عصبانیت، بحث و جدل و/یا کینه توزی
- امتناع از اطاعت از قوانین بزرگسالان یا پیروی از دستورالعمل ها
- سرزنش دیگران به خاطر رفتار نادرست یا اشتباه
- تند یا ناخوشایند با دیگران صحبت کنید
- مشکل در دوست یابی و حفظ آنها
- اغلب در مدرسه دچار مشکل می شوند
برای تشخیص اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه، کودک باید این علائم و نشانه‌ها را حداقل به مدت شش ماه با حداقل یک نفر به غیر از خواهر و برادرش به طور مداوم نشان دهد. رفتارهای مخرب آنها باید فراتر از قانون شکنی معمولی و مناسب رشد باشد.
برخی، اما نه همه، جوانان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه بعداً به اختلال شخصیت ضد اجتماعی مبتلا می شوند. اختلال شخصیت ضد اجتماعی یک اختلال سلامت روان است که شامل فقدان همدلی (توانایی احساس همراهی با دیگران) و یک الگوی طولانی مدت از رفتارهای دستکاری، بی پروا و/یا مجرمانه است.
رفتارهای سرکشی که در اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه مشاهده می شود معمولاً شامل خشونت، تخریب، دزدی یا فریب نمی شود، که آن را از اختلال سلوک متمایز می کند.
اختلال سلوک
اختلال سلوک (Conduct Disorder) شامل الگوی مزمن نقض هنجارهای اجتماعی و حقوق و رفاه دیگران است. این اختلال فقط در کودکان و نوجوانان تا سن 18 سالگی تشخیص داده می شود و علائم معمولاً در اوایل نوجوانی ظاهر می شود.
علائم و نشانه های رایج اختلال سلوک عبارتند از:
- قانون شکنی مکرر
- طغیان های عصبانیت
- پرخاشگری نسبت به دیگران، از جمله قلدری، دعوا، و/یا تجاوز جنسی
- بدرفتاری با کودکان یا حیوانات
- عدم صداقت، از جمله دروغ و تقلب
- مصرف بیش از حد مواد
- فرار از خانه
- فرار از مدرسه (ترک تحصیل)
- رفتار مجرمانه مانند دزدی، خرابکاری یا آتش زدن
بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه در نهایت دچار اختلال سلوک می شوند که معمولاً شدیدتر در نظر گرفته می شود. برخی از افراد دارای هر دو اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه و اختلال سلوک هستند، در حالی که برخی دیگر تنها معیارهای یکی یا دیگری را دارند. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال سلوک در بزرگسالی با اختلال شخصیت ضد اجتماعی تشخیص داده می شوند .
اختلال انفجاری متناوب
اختلال انفجاری متناوب (IED) یک اختلال کنترل تکانه است که شامل اپیزودهای مکرر طغیان خشم است که بسیار نامتناسب با موقعیت است.
در طول این دوره های تکانشی، یک فرد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب ممکن است:
- پرخاشگری کلامی
- شروع دعوا
- حمله فیزیکی
- از بین بردن اموال یا دارایی ها
- تهدید دیگران
برای برآوردن معیارهای DSM-5 برای اختلال انفجاری متناوب، این طغیان های خشم نمی تواند با هیچ اختلال سلامت روانی یا وضعیت پزشکی دیگری مرتبط باشد. آنها همچنین نمی توانند در زمانی که فردی در حال مصرف داروی خاص، نوشیدن یا مصرف مواد مخدر است رخ دهد.
کلپتومانیا (جنون دزدی)
افراد مبتلا به کلپتومانیا که به آن جنون دزدی نیز می گویند، در مقابل میل به سرقت چیزهایی که نمی خواهند یا نیاز ندارند، مقاومت نمی کنند.
کلپتومانیا دزدی برای نفع پولی یا شخصی، برای انتقام یا از سر ناچاری نیست. درعوض، افراد مبتلا به جنون دزدی قبل از سرقت احساس تنش شدیدی می کنند. بعد از دزدی، احساس آرامش و/یا لذت فوری می کنند.
پیرومانیا (جنون آتش‌افروزی)
Pyromania یک اختلال کنترل تکانه است که شامل آتش زدن مکرر و عمدی است.
مانند افراد مبتلا به کپتومانیا، افراد مبتلا به پیرومانیا انگیزه های سیاسی، شخصی یا انتقام جویانه برای ادامه دادن به اصرار خود ندارند. به عنوان مثال، کسی که برای از بین بردن دارایی همسر سابق خود یا به عنوان بخشی از یک اعتراض سیاسی آتش می‌زند، معیارهای DSM-5 برای پیرومانیا را برآورده نمی‌کند.
افراد مبتلا به پیرومانیا اغلب مجذوب آتش و هر چیزی که مربوط به آتش است می شوند. آنها ممکن است قبل از برافروختن آتش احساس “نفس” و مضطرب کنند ، به دنبال آن تنش شدیدی در حین تماشای آتش زدن آن آزاد شود.
علل اختلالات کنترل تکانه
هیچ علت شناخته شده ای برای اختلالات کنترل تکانه وجود ندارد. در بسیاری از موارد، عوامل متعددی با هم تعامل دارند تا احتمال ابتلا به اختلالات کنترل تکانه را افزایش دهند. عوامل مؤثر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
ژنتیک : تحقیقات نشان می دهد که ژنتیک در ایجاد اختلالات کنترل تکانه نقش دارد. به عنوان مثال، اختلال نافرمانی مقابله ای، تقریباً در 61 درصد موارد به ارث می رسد.در همین حال، مطالعات دوقلو نشان می دهد که اختلال سلوک در حدود 50 درصد مواقع در خانواده ها منتقل می شود.
تروما : کودکان مبتلا به اختلالات کنترل تکانه مانند اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه یا اختلال سلوک به طور قابل توجهی بیشتر از سایرین در معرض سوء استفاده، نادیده گرفتن، تنبیه شدید، یا در معرض سوء مصرف مواد یا خشونت در خانه قرار می گیرند.برخی از عوامل محیطی، مانند فقر دوران کودکی، خطر ابتلا به اختلال کنترل تکانه را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.
ویژگی‌های شخصیتی : برخی از ویژگی‌های شخصیتی ممکن است فرد را بیشتر در معرض ابتلا به اختلالات کنترل تکانه قرار دهد. تحقیقات نشان می دهد که افراد مبتلا به لپتومانیا بیشتر مستعد رفتارهای تازگی طلبانه (پیگیری تجربیات جدید با احساسات شدید عاطفی) هستند و کمتر با دیگران ارتباط برقرار می کنند.
بیماری پارکینسون (PD): بیماری پارکینسون یک اختلال عصبی است که باعث علائمی مانند سفتی، کندی، مشکلات تعادل و هماهنگی و لرزش می شود. آگونیست های دوپامین (داروهای رایجی که برای افراد مبتلا به بیماری پارکینسون تجویز می شود) می توانند خطر اختلالات کنترل تکانه و سایر رفتارهای مخرب، اجباری و/یا تکراری را افزایش دهند.
بیشتر بخوانید: علل و عوامل خطر بیماری پارکینسون
عملکرد مغز : تست‌های تصویربرداری و ارزیابی‌های شناختی اختلالاتی را در ساختار مغز، تفکر و عملکرد شناختی در میان افراد مبتلا به اختلالات کنترل تکانه نشان داده‌اند. به عنوان مثال، مطالعات نشان می دهد که افراد مبتلا به پیرومانیا ممکن است در حافظه ، عملکرد اجرایی (مهارت های تفکر در برنامه ریزی، حافظه و خودکنترلی) و توجه مشکل داشته باشند.
اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD): اختلال بیش فعالی کمبود توجه شامل بیش فعالی ، تکانشگری و بی توجهی است.ADHD اغلب در کنار اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه وجود دارد. حدود 30٪ تا 50٪ از افراد مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه نیز معیارهای ADHD را دارند.
اختلالات سلامت روانی همراه: بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات کنترل تکانه نیز دارای شرایط سلامت روانی از جمله اختلالات شخصیتی ، اختلالات مصرف مواد ، اختلالات خلقی ، افسردگی و اضطراب هستند . برای مثال، تا 60 درصد از افراد مبتلا به کلپتومانیا معیارهای اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) را نیز دارند. در همین حال، افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب دارای نرخ بالاتر از میانگین اختلال اضطراب فراگیر (GAD) و اختلال دوقطبی هستند .
عوارض اختلالات کنترل تکانه
در صورت عدم درمان، اختلالات کنترل تکانه می تواند منجر به عواقب منفی جدی شود، از جمله:
- مشکلات حقوقی، از جمله حبس
- روابط مختل شده یا شکسته
- عملکرد ضعیف در مدرسه
- از دست دادن شغل و/یا بیکاری مزمن
- سوء مصرف مواد
مطالعه: افراد مبتلا به بیماری های عصبی اغلب ترومای دوران کودکی را تجربه کرده اند
علائم و نشانه های اختلالات کنترل تکانه
اختلالات کنترل تکانه معمولاً شامل یک الگوی شدید و طولانی مدت از رفتارهای مخرب، مضر و/یا مخاطره آمیز است. علائم و نشانه های رایج اختلالات کنترل تکانه عبارتند از:
- استدلال پذیری
- تهدید به آسیب رساندن به دیگران
- طغیان های کلامی یا فیزیکی
- تحریک پذیری
- انتقام جویی
- زیر پا گذاشتن قوانین و/یا قانون
- ریسک های غیرضروری
- مبارزه کردن
- قلدری
- رفتار ظالمانه با حیوانات
- دزدی
- عدم همدلی
- نادیده گرفتن مدرسه یا محل کار
- دروغ گفتن
- خرابکاری
- مصرف بیش از حد مواد مخدر یا الکل
- استفاده یا تلاش برای بدست آوردن سلاح
- آتش زدن عمدی
درمان اختلالات کنترل تکانه
خط اول درمان اختلالات کنترل تکانه، روان درمانی (گفتار درمانی) است. انواع روان درمانی که در درمان افراد مبتلا به اختلالات کنترل تکانه موثر بوده اند عبارتند از:
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری می تواند به افراد مبتلا به اختلالات کنترل تکانه کمک کند تا مهارت های حل مسئله و تصمیم گیری خود را بهبود بخشند. تحقیقات نشان می دهد که CBT ممکن است به افراد مبتلا به پیرومانیا کمک کند تا تمایلات خود را شناسایی کرده و در برابر آن مقاومت کنند.
CBT همچنین معمولا برای درمان افراد مبتلا به لپتومانیا استفاده می شود. یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که افراد مبتلا به اختلال انفجاری متناوب پس از انجام CBT در یک محیط گروهی می‌توانند خشم خود را به طور مؤثرتری کنترل کنند.
خانواده درمانی
در بسیاری از موارد، خانواده درمانی درمان ارجح برای کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه و/یا اختلال سلوک است. هدف خانواده درمانی عملکردی ارزیابی این است که چگونه تعاملات بین اعضای مختلف خانواده ممکن است به رفتارهای مخرب کودک کمک کند.
خانواده درمانی استراتژیک کوتاه، یک مداخله رفتاری کوتاه مدت مشابه، همچنین برای شناسایی الگوهای تکراری تفکر، ارتباط، و تعامل در خانواده به منظور بهبود روابط و جلوگیری از رفتارهای مضر کار می کند.
آموزش مدیریت والدین (PMT)
آموزش مدیریت والدین می تواند به ترمیم رابطه بین والدین و فرزند به منظور تقویت رفتارهای مثبت کمک کند. به طور معمول برای درمان اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه، اختلال سلوک، یا هر دو استفاده می شود، PMT بر بهبود مهارت های فرزندپروری و ارتقای زمان با کیفیت تمرکز دارد.
درمان چند سیستمی (MST)
درمان چند سیستمی یک برنامه مداخله رفتاری کل نگر است که به علائم اختلال کنترل تکانه در تمام زمینه های زندگی کودک یا نوجوان می پردازد. بسیاری از افراد کلیدی – از جمله والدین و سایر بستگان، همسالان، معلمان و درمانگران – برای ترویج رفتارهای مثبت و پیشگیری از رفتارهای مضر با یکدیگر همکاری می کنند.
MST ممکن است در مراکز نگهداری نوجوانان، مدارس و خانه با کمک مددکاران اجتماعی و متخصصان بهداشت روان انجام شود .
آموزش مهارت های اجتماعی
آموزش مهارت های اجتماعی می تواند به کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابله‌جویانه و/یا اختلال سلوک کمک کند تا روابط و تعاملات روزمره خود را بهبود بخشند، به موقعیت ها پاسخ مناسب دهند و ارتباط موثرتری برقرار کنند.
دارو
در برخی موارد، یک پزشک ممکن است داروهای روانپزشکی را برای مدیریت علائم خاص یک اختلال کنترل تکانه تجویز کند. آنها همچنین ممکن است برای کمک به اختلالات سلامت روانی همراه مانند اضطراب، ADHD یا افسردگی دارویی تجویز کنند.
تحت نظارت تیم پزشکی خود، افراد مبتلا به بیماری پارکینسون ممکن است نیاز به کاهش دوز فعلی آگونیست های دوپامین خود داشته باشند تا علائم مربوط به اختلالات کنترل تکانه خود را کاهش دهند.
خلاصه
اختلالات کنترل تکانه گروهی از اختلالات روانی و رفتاری است که شامل فقدان خودکنترلی و ناتوانی در مقاومت در برابر میل به انجام اقدامات مضر است. طغیان های کلامی یا فیزیکی، ریسک های غیرضروری و دروغ گفتن از علائم احتمالی اختلالات کنترل تکانه هستند.
محققان یک علت شناخته شده واحد برای اختلالات کنترل تکانه را شناسایی نکرده اند. ژنتیک، عوامل اجتماعی و محیطی، ساختار مغز ، ترومای گذشته و اختلالات پزشکی همراه (مانند بیماری پارکینسون) همگی ممکن است در احتمال ابتلای فردی به اختلالات کنترل تکانه نقش داشته باشند.
درمان اختلالات کنترل تکانه معمولاً شامل روان درمانی، دارو درمانی یا ترکیبی از هر دو است.