اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) یک اختلال روانی است که در درجه اول با چرخه ای از وسواس و اجبارها مشخص می شود. فرد مبتلا به این بیماری اغلب علائم افکار وسواسی و رفتارهای اجبارگونه را تجربه می کند . این علائم از نظر شدت متغیر می باشند. در این مقاله به شایع ترین علائم اختلال وسواس فکری و نحوه تشخیص آنها می پردازیم.
علائم و نشانه های وسواس
علائم اختلال وسواس فکری-اجباری را می توان به طور کلی به دو دسته وسواس و اجبار طبقه بندی کرد.
- وسواس های فکری : افکار مکرر و ناخواسته ای که برای فرد مبتلا به OCD ناراحت کننده است
- اجبارها : رفتارهایی (ذهنی یا فیزیکی) که افراد برای رفع ناراحتی ناشی از تجربه یک وسواس انجام می دهند.
در موارد شدید، علائم وسواس آزاردهنده است و می تواند به شدت بر کیفیت زندگی فردی که این بیماری را دارد، تأثیر بگذارد.
وسواس چیست؟
وسواسها افکار مزاحمی هستند که یک فرد مبتلا به OCD ممکن است آن ها را تجربه کند و معمولاً به روش های مختلف برای فرد مبتلا به این اختلال بروز می کند. این افکار اغلب باعث ناراحتی عاطفی و اضطراب می شوند.
ممکن است از قبل با افکار مزاحم آشنا باشید. برای مثال، تصویری از ماشین شما که از جاده منحرف می‌شود، ممکن است در حالی که به یک پیچ دشوار جاده نزدیک می‌شوید، در سرتان ظاهر شود. با این حال، برای افراد مبتلا به OCD، این نوع افکار پایدار و مخرب هستند. این افکار از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می تواند توهین آمیز یا خشونت بار باشد.
یک فرد مبتلا به OCD همچنین می تواند چندین وسواس را به طور همزمان داشته باشد.
برخی از نمونه های رایج از افکار وسواسی که افراد مبتلا به این بیماری تجربه می کنند عبارتند از:
- افکار خودآزاری یا آسیب رساندن به دیگران
- فکر آلودگی با میکروب یا خاک و بیماری
- افکار جنسی نامناسب
- با وسواس فکری به تقارن و نظم اشیا.
- افکار تهاجمی یا خشونت آمیز
- فکر کردن به نظم و تقارن اجسام بی ضرر، مانند خودکارهای روی میز
- افکار وسواسی در مورد دین و مذهب
اجبار چیست؟
اجبارها
اجبارها اغلب رفتارهای تکراری و اجبارگونه ای هستند که افراد مبتلا به OCD برای مقابله با پریشانی و اضطراب ناشی از افکار وسواسی و مزاحم استفاده می کنند.
با این حال، افراد مبتلا به این عارضه متوجه نمی شوند که انجام رفتارهای اجباری کمک چندانی به خلاص شدن از شر افکار وسواسی یا ناراحتی ناشی از آن نمی کند. رفتار اجباری همان چیزیست که باعث چرخه افکار وسواسی و رفتارهای اجباری می شود.
به عنوان مثال، فردی که افکار وسواسی برای آسیب رساندن به دیگران دارد، ممکن است مجبور باشد قبل از ترک خانه چندین بار بررسی کند که آیا وسایل خانه را خاموش کرده اند یا خیر.
مثال دیگر فردی است که می ترسد در اثر آلودگی بیمار شود. آنها ممکن است چندین بار در روز دست های خود را بشویند و سعی کنند این وسواس را خنثی کنند. با این حال، آنها تنها پس از هر بار انجام اجبار، تسکین موقت می یابند.
اجبارها می توانند رفتارهای ظاهری فیزیکی مانند شستن دست ها یا اجبارهای ذهنی مانند شمارش مکرر باشند.
برخی از نمونه های رایج رفتار اجباری عبارتند از:
- مرتب سازی و تنظیم مجدد چیزها به طور مکرر یا به روش های خاص
- شست و شوی زیاد و مکرر دست ها
- احتکار چیزهایی که معمولاً ارزش کمی دارند یا اصلاً ارزش ندارند
- چک کردن و بازبینی مکرر اشیا (به عنوان مثال، بررسی برای اطمینان از قفل بودن در)
- دنبال کردن روال ها به ترتیب خاص
- انجام برخی کارها به تعداد مشخص (مثلاً جویدن مداوم غذا دقیقاً شش بار قبل از بلع)
تشخیص عادت ها و روال ها از اجبار بسیار مهم است. در حالی که برخی از افراد بدون OCD عادات و برنامه هایی دارند که به طور مکرر انجام می دهند، فرد مبتلا به OCD کنترلی بر رفتارهای اجباری خود ندارد. بدون درگیر شدن در رفتارها، اغلب قادر به عملکرد نیستند. آنها همچنین هیچ لذت و رضایتی از این رفتارها نمی برند. آنها فقط یک مهلت موقت برای پریشانی ناشی از افکار وسواسی و مزاحم ایجاد می کنند.
سایر علائم اختلال وسواس فکری اجباری
اگرچه افکار وسواسی و رفتارهای اجباری اولین علائمی هستند که یک فرد مبتلا به OCD تجربه می کند، برخی از افراد نیز ممکن است به دلیل این بیماری دچار تیک شوند. تیک ها حرکات یا اصوات ناگهانی و تکراری هستند که اغلب خارج از کنترل هستند.
تیک ممکن است به طرق مختلف ظاهر شود و از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. در حالی که یک نفر ممکن است تکان دادن سر را تجربه کند، دیگری ممکن است پلک زدن غیرقابل کنترل را تجربه کند. سایر تیک های رایج عبارتند از:
- بو کشیدن
- غرغر کردن
- شانه بالا انداختن
- شکلک درآوردن
- پاکسازی گلو
برخی از افراد مبتلا به OCD ممکن است افکار خودکشی را تجربه کنند. اگر شما یا فردی که با OCD می شناسید به دلیل این بیماری افکار خودکشی را تجربه می کند، ضروری است که با روانپزشک خود تماس بگیرید.
عوارض و بیماریهای همراه
در حالی که نمی توانید از علائم وسواس پیشگیری کنید، می توانید از رفتارهایی که می توانند علائم شما را تشدید کنند اجتناب کنید. به عنوان مثال، مصرف الکل یا نخوابیدن کافی می تواند شدت علائم شما را بدتر کند. در برخی موارد، افراد مبتلا به OCD ممکن است به سایر بیماریهای سلامت روان نیز مبتلا شوند. برخی از شایع ترین اختلالاتی که با OCD همراه هستند عبارتند از:
- اختلالات اشتها
- افسردگی
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات خلقی مانند اختلال دوقطبی
- سندرم تورت
سوالات متداول در مورد اختلال وسواس فکری اجباری
در اینجا به برخی از سوالات متداول مرتبط با OCD پاسخ داده شده است.
تفاوت بین یک فکر مزاحم و یک فکر وسواسی چیست؟
در حالی که یک فکر مزاحم اغلب زودگذر است، یک فکر وسواسی مزاحم و تکرار شونده است. افراد بدون OCD ممکن است گاهی اوقات افکار مزاحم را تجربه کنند و اغلب می توانند آنها را نادیده بگیرند. با این حال، یک فرد مبتلا به OCD نمی تواند به سادگی یک فکر مزاحم را رد کند.
آیا می توانم از علائم وسواس پیشگیری کنم؟
متأسفانه، در صورت ابتلا به این بیماری، هیچ راهی برای پیشگیری از علائم وسواس وجود ندارد. با این حال، با تشخیص و درمان مناسب، می توانید شدت علائم خود را کاهش دهید.
آیا می توانم علائم وسواس را خودم مدیریت کنم؟
OCD یک اختلال سلامت روان است که نیاز به درمان مناسب توسط یک متخصص مراقبت های بهداشتی واجد شرایط دارد . اگر مشکوک هستید که شما یا کسی که می شناسید مبتلا به OCD است، بهتر است در مورد آن با روانپزشک خود صحبت کنید. پس از آن، تشخیص و برنامه درمانی مناسب انجام خواهد شد.