اسکیزوفرنی یک اختلال روانپزشکی مزمن است که بر نحوه تفکر، احساس و رفتار فرد تأثیر می گذارد. علائم اولیه رایج اسکیزوفرنی در گروه سنی متفاوت است و عبارتند از:
- کودکان خردسال: تاخیر در رشد
- کودکان و نوجوانان بزرگتر: افسردگی، انزوا، مشکلات رفتاری (مانند دزدی) یا تغییرات (مانند افکار یا اعمال عجیب یا غیرعادی)، و مشکل در تمرکز
- بزرگسالان: بی قراری، اضطراب، انرژی کم، عدم مراقبت از خود (به عنوان مثال، بهداشت فردی)، کاهش عملکرد کاری، افکار خودکشی، و کناره گیری اجتماعی.
تخمین می زنند که اسکیزوفرنی کمتر از 1٪ از بزرگسالان در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد.
اسکیزوفرنی معمولا به کندی ایجاد می شود و علائم هشدار دهنده اولیه قبل از اولین دوره شدید شروع می شود. دانستن این علائم هشداردهنده می‌تواند به پزشک کمک کند تا اسکیزوفرنی را زودتر تشخیص دهد و مطمئن شود که فردی که با این بیماری زندگی می‌کند مراقبت و حمایت مورد نیاز خود را دریافت می‌کند.
علائم هشدار دهنده اولیه اسکیزوفرنی
زمانی که در طی آن علائم هشدار دهنده اولیه اسکیزوفرنی تجربه می شود، مرحله پرودرومال نامیده می شود . شروع اسکیزوفرنی می تواند از ماه ها تا سال ها طول بکشد. اولین نشانه های اسکیزوفرنی بسته به سنی که فرد در زمان بروز این اختلال ایجاد می کند، می تواند متفاوت باشد.
تصور می شود سنی که در آن فردی به اسکیزوفرنی مبتلا می شود بر علائمی که خواهد داشت تأثیر می گذارد. اگرچه مردان و زنان دارای میزان تقریباً مشابهی از اسکیزوفرنی هستند، اما تمایل دارند در سنین کمی متفاوت به این بیماری مبتلا شوند.
نشانه های مثبت
علائم مثبت می تواند اولین علائمی باشد که نشان می دهد فردی مبتلا به اسکیزوفرنی زندگی می کند. مهم است که بدانید وقتی برای صحبت در مورد یک اختلال سلامت روان استفاده می شود، “مثبت” به معنای “خوب” نیست. در عوض، فکر کردن به “مثبت” به معنای “حال” مفید است.
به عنوان مثال، علائمی مانند توهم در فرد مبتلا به اسکیزوفرنی (مثبت) وجود دارد اما در فردی که این بیماری را ندارد، وجود ندارد.
علائم مثبت اولیه اسکیزوفرنی ممکن است در آستانه یک دوره حاد روان پریشی بدتر شود . علائم هشدار دهنده عبارتند از:
- گفتار گیج کننده
- افکار و احساسات عجیب و/یا شدید
- مشکل جدید در تفکر واضح یا تمرکز
- بدگمانی یا ناراحتی با دیگران (پارانویا)
- مشکل در تشخیص واقعیت از روی خیال، دیدن و/یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارند (هذیان/توهم)
در حالی که اینها می توانند برخی از علائم هشدار دهنده اولیه اسکیزوفرنی باشند، می توانند ادامه داشته باشند و ممکن است بدتر شوند (به خصوص اگر فردی برای این بیماری تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد).
علائم منفی
علائم منفی اسکیزوفرنی دیرتر ایجاد می شود. “منفی” به معنای “بد” نیست، بلکه “غایب” یا “کاهش یافته” است. اینها صفات یا رفتارهایی هستند که در افرادی که اسکیزوفرنی ندارند معمولی و مورد انتظار است اما در افرادی که این بیماری را دارند وجود ندارند یا به سختی وجود دارند.
افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمتر از این ویژگی ها دارند یا ممکن است اصلاً این ویژگی ها را نداشته باشند. به عنوان مثال، فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است از چیزها احساس لذت نکند و زیاد صحبت نکند (اگر اصلاً صحبت کند).
نمونه هایی از علائم منفی عبارتند از:
- صحبت محدود یا بدون صحبت
- نداشتن احساس (عاطفه سطحی)
- گذراندن زمان بسیار بیشتر از حد معمول به تنهایی (کناره گیری اجتماعی)
- عدم ابتکار عمل (مثلاً انجام ندادن وظایف در خانه، محل کار یا مدرسه)
- کاهش مراقبت از خود یا بهداشت شخصی
- ناتوانی در احساس لذت
علائم هشدار دهنده اسکیزوفرنی بر اساس سن
اسکیزوفرنی ممکن است برای هر فرد کمی متفاوت به نظر برسد، زیرا همه علائم مثبت و/یا منفی را ندارند. اسکیزوفرنی بسته به سنی که در آن ایجاد می شود نیز می تواند کمی متفاوت به نظر برسد.
در کودکان خردسال
افرادی که در دوران کودکی مبتلا به اسکیزوفرنی می شوند ، نسبت به افرادی که در مراحل بعدی زندگی مبتلا میشوند، تاخیر رشد بیشتری دارند.
علائم هشدار دهنده رشد اولیه اسکیزوفرنی عبارتند از:
- تاخیر در رشد حرکتی (مانند راه نرفتن تا بالای 18 ماهگی)
- تاخیر در رشد گفتار و/یا زبان (مانند نگفتن عبارات معنی دار دو یا سه کلمه ای تا بالای 36 ماهگی)
- اختلال در رشد اجتماعی در سنین پایین (مانند عدم استفاده از حرکات برای برقراری ارتباط یا ناتوانی در تنظیم حالات چهره)
توجه به این نکته ضروری است که این تاخیرها همیشه نشانه اسکیزوفرنی نیستند. دلایل دیگری نیز وجود دارد که ممکن است کودک تاخیر داشته باشد، بنابراین مهم است که آنها را توسط ارائه دهنده خود ارزیابی کنید.
در نوجوانان
قبل از شروع اسکیزوفرنی، نوجوانان اغلب دچار تغییراتی در رفتار می شوند. آنها احتمالاً در مدرسه دچار مشکل می شوند – یکی از شایع ترین مسائلی که در نوجوانان مبتلا به اسکیزوفرنی گزارش شده است.
علائم هشدار دهنده اولیه اسکیزوفرنی در نوجوانان عبارتند از:
- مشکل در تمرکز و توجه
- کاهش عملکرد غیر قابل توضیح
- افزایش درونگرایی
- تنهایی
- افسردگی
- پرخاشگری
- افکار خودکشی
- دزدی
- رفتارهای عجیب و غریب
تشخیص اسکیزوفرنی در نوجوانان دشوار است زیرا بسیاری از ویژگی های این بیماری در دوران رشد طبیعی کودکی نیز رایج است. برای مثال، بخش عادی دوران کودکی داشتن تخیلات و تخیلات زنده است. با این حال، اینها را می توان به اشتباه تصور کرد که توهم هستند – یکی از علائم اسکیزوفرنی.
تصور می‌شود که احتمال دارد کودکان کمتر دچار هذیان‌های پارانوئیدی شوند (با این باور که دیگران قصد دارند به آنها آسیب برسانند) نسبت به افرادی که در سنین بالاتر به اسکیزوفرنی مبتلا میشوند.
در اوایل بزرگسالی
اسکیزوفرنی معمولاً در اوایل بزرگسالی ایجاد می شود. شروع آن با تغییر در رفتار و بدتر شدن عملکرد در زندگی روزمره مشخص می شود.
شایع ترین علائم هشدار دهنده اولیه اسکیزوفرنی عبارتند از:
- عصبی بودن و/یا بی قراری
- افسردگی
- اضطراب
- مشکل در تفکر واضح یا تمرکز
- نگران کننده
- عدم اعتماد به نفس
- کمبود انرژی و/یا کندی
- کاهش نگران کننده نمرات یا عملکرد شغلی
- کناره گیری اجتماعی و/یا ناراحتی در اطراف افراد دیگر
علائم پرودرومال در اسکیزوفرنی چیست؟
برخی، اما نه همه، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، قبل از بروز اختلال کامل، یک مرحله پرودرومال را تجربه می کنند. علائم پرودرومال اسکیزوفرنی می تواند تا حدودی غیر اختصاصی باشد و شامل احساس عصبی، اضطراب، افسردگی و مشکل در تمرکز باشد. نمی توان گفت که این علائم در نهایت به اسکیزوفرنی مربوط می شوند، زیرا در سایر اختلالات سلامت روانی و جسمی نیز رایج هستند.
همه این علائم هشدار دهنده اولیه را همزمان در زندگی خود تجربه نمی کنند. بر اساس برخی مطالعات، این علائم پرودرومال می تواند سال ها وجود داشته باشد.
سن بالای 45 سال
بیشتر علائم هشدار دهنده اولیه اسکیزوفرنی برای افراد بالای 45 سال مانند افرادی است که در سنین پایین تر به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند.
برخی از دانشمندان فکر می کنند افرادی که در سنین بالاتر به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند، نسبت به افرادی که زودتر به آن مبتلا می شوند، تفکر نابسامان و علائم منفی کمتری خواهند داشت.
در گذشته، مطالعات نشان می‌داد که افرادی که در سنین بالاتر به اسکیزوفرنی مبتلا میشوند ممکن است علائم مشابهی با افرادی که زودتر تشخیص داده شده‌اند نداشته باشند. با این حال، تحقیقات جدیدتر نشان می‌دهد که ویژگی‌های کلیدی اسکیزوفرنی – مانند علائم منفی – اغلب برای افرادی که در سنین بالاتر تشخیص داده میشوند در مقایسه با افرادی که در سنین پایین‌تر تشخیص داده میشوند، مشابه است.
هنگامی که علائم اسکیزوفرنی شروع می شود
علائم معمولاً در اوایل بزرگسالی، بین اواخر نوجوانی و اوایل دهه 30 شروع می شود. این اختلال معمولاً در مردان کمی زودتر از زنان آشکار می شود. علائم اسکیزوفرنی اغلب بین اواخر نوجوانی و اوایل دهه 20 در مردان و بین اوایل دهه 20 تا اوایل دهه 30 در زنان ظاهر می شود.
اسکیزوفرنی با شروع زودرس
هنگامی که این اختلال قبل از سن 18 سالگی تشخیص داده شود، به آن اسکیزوفرنی با شروع زودرس (EOS) گفته می شود. EOS نادر است، با شیوع تخمینی 0.23٪. حتی به ندرت، اسکیزوفرنی می تواند در کودکان بسیار کوچک ایجاد شود. این بیماری اسکیزوفرنی با شروع دوران کودکی (COS) نامیده می شود و قبل از 13 سالگی تشخیص داده می شود.
به گفته موسسه ملی سلامت روان، تقریباً یک کودک از هر 40000 کودک مبتلا به COS می شود. تصور می شود بسیار غیر معمول است که COS قبل از سن 10 سالگی ایجاد شود.
اسکیزوفرنی با شروع دیررس
اگرچه اسکیزوفرنی معمولاً بین اواخر نوجوانی و اوایل دهه 30 شروع می شود، تخمین زده می شود که تا 20٪ از بیماران برای اولین بار پس از سن 40 سالگی علائم را نشان می دهند. برخی از دانشمندان آن را به عنوان یک زیرگروه از اسکیزوفرنی به نام اسکیزوفرنی دیررس (LOS) شناسایی کرده اند.
زنان بیشتر از مردان در این گروه قرار دارند. علائم معمولا در یائسگی ، بین سنین 44 تا 49 سالگی ایجاد می شود. با این حال، هنوز هم شیوع اسکیزوفرنی در اوایل بزرگسالی بیشتر از این زمان در زندگی است.
علل و عوامل خطر
از آنجایی که بسیاری از علائم اولیه اسکیزوفرنی می تواند ناشی از اختلالات دیگر (مانند افسردگی و اضطراب) نیز باشد، مهم است که بدانیم چرا برخی از افراد به اسکیزوفرنی مبتلا می شوند.
در حالی که علت دقیق اسکیزوفرنی مشخص نیست، چند عامل خطر وجود دارد که محققان فکر می کنند احتمال ابتلای فرد به آن را افزایش می دهد.
اسکیزوفرنی یک جزء ژنتیکی قوی دارد و بسیار قابل ارث است. داشتن یکی از اعضای خانواده مبتلا به اسکیزوفرنی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
اگر تصور شود که این علائم هشدار دهنده اولیه اسکیزوفرنی را تجربه می کنید، این عوامل خطر در تشخیص در نظر گرفته می شوند .
برای مثال، ژنتیک، ساختار و عملکرد مغز و محیطی که فرد در آن بزرگ شده است (مثلاً قرار گرفتن در معرض فقر، استرس، ویروس‌ها و کمبودهای تغذیه‌ای) همگی می‌توانند بر تشخیص اسکیزوفرنی در طول زندگی تأثیر بگذارند.
عوارض
در مراحل اولیه اسکیزوفرنی، این اختلال را می توان با سایر اختلالات رایج سلامت روان مانند افسردگی اشتباه گرفت. تشخیص این علائم حتی برای پزشکان ممکن است سخت باشد زیرا شایع ترین علائم هشدار دهنده اولیه اسکیزوفرنی نیز جزو شایع ترین علائم اولیه افسردگی متوسط تا شدید هستند.
تا زمانی که علائم مثبت اسکیزوفرنی (مانند توهم، هذیان، افکار و گفتار نامنظم) ظاهر شود، تشخیص آن از سایر شرایط سلامت روان آسان تر می شود.
تشخیص صحیح و ارتباط افراد با حمایت و درمان برای ایمن نگه داشتن آنها و کمک به مدیریت زندگی با این بیماری بسیار مهم است.
افراد در معرض خطر افکار خودکشی هستند و ممکن است بر اساس این افکار عمل کنند. خطر خودکشی برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی برای مردان و افرادی که در سنین پایین تشخیص داده شده اند بیشتر است.
افسردگی به عنوان یک عامل خطر اصلی برای خودکشی در میان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی شناخته شده است. داشتن سایر نگرانی‌های سلامت روان، مانند اختلال مصرف مواد، خطر خودکشی را در میان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی افزایش می‌دهد.
چه زمانی باید به یک روانپزشک مراجعه کرد
اسکیزوفرنی معمولاً به تدریج ایجاد می‌شود، بنابراین تشخیص اینکه چه زمانی تغییرات در رفتار شروع می‌شود یا اینکه آیا این تغییرات نگران‌کننده هستند، دشوار است. به طور کلی، اگر متوجه هستید که الگوی رفتارهای نگران کننده ای دارید، آن را به عنوان نشانه ای در نظر بگیرید که باید با یک ارائه دهنده در مورد آنچه که از سر می گذرانید صحبت کنید.
اگر از علائم هشداردهنده اسکیزوفرنی در هر سنی آگاه هستید، ممکن است به احتمال زیاد آنها را زودتر تشخیص دهید. اگرچه ممکن است این تغییرات به خودی خود نگران کننده نباشند، اگر شما یا یکی از عزیزانتان چندین مورد از آنها را دارید، با یک روانپزشک صحبت کنید. به خاطر داشته باشید که دریافت کمک برای افراد ممکن است دشوار باشد – به خصوص اگر علائمی مانند پارانویا را تجربه کنند .
خلاصه
علائم اولیه اسکیزوفرنی مانند تغییر در رفتار، کناره گیری اجتماعی، و دیدن یا شنیدن چیزهایی که وجود ندارد، می تواند برای فرد و عزیزانش ترسناک باشد. همچنین می‌تواند گیج‌کننده باشد – حتی برای روانپزشکان – تشخیص اینکه آیا علائم اولیه نشانه‌های هشداردهنده اسکیزوفرنی یا یکی دیگر از بیماری‌های رایج سلامت روان مانند افسردگی هستند.
اسکیزوفرنی را می توان درمان کرد، اما هر چه زودتر تشخیص داده شود، سریعتر می تواند حمایت لازم را دریافت کند.