لیتیوم دارویی است که اغلب به عنوان تثبیت کننده خلق برای افراد مبتلا به اختلال دوقطبی تجویز می شود . در ایران این دارو تحت نام های تجاری بسیاری از جمله لیتمون ، لیتیرام، لیتومید و … فروخته می شود. اگر لیتیوم مصرف می کنید ، می بایست از عوارض جانبی احتمالی این دارو آگاه باشید. همچنین در این مقاله چند راه برای کمک به کاهش این عوارض جانبی توصیه میکنیم که به شما کمک می کند این دارو را برای اختلال دوقطبی با ناراحتی کمتر مصرف نمایید.
مهم ترین چیزهایی که درباره لیتیوم باید بدانید
- برخی افراد هنگام مصرف لیتیوم عوارض جانبی را تجربه می کنند. در حالی که عوارض جدی نادر هستند، اما نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند.
- ممکن است مسمومیت با لیتیوم، حتی با مصرف کمی بیشتر از مقدار تجویز شده به آرامی در طول زمان، ایجاد شود.
عوارض جانبی رایج لیتیوم
برخی از شایع ترین عوارض جانبی که در هنگام مصرف لیتیوم تجربه می شوند عبارتند از:
- اسهال
- ادرار زیاد
- احساس تشنگی
- حالت تهوع
- لرزش
به طور معمول، این اثرات بیشتر آزاردهنده هستند تا مشکل ساز. با این وجود، اگر آنها ادامه پیدا کردند یا آزاردهنده هستند، با روانپزشک خود در مورد گزینه های خود صحبت کنید.
ارائه دهنده شما ممکن است تغییراتی در پروتکل درمان دوقطبی شما ایجاد کند تا به حداقل رساندن اثرات این دارو کمک کند. گزینه‌ها شامل مصرف دارو در زمان متفاوتی از روز، کاهش دوز لیتیوم یا تجویز داروی دیگری برای کمک به مدیریت اثرات منفی است.
عوارض جانبی جدی لیتیوم
اگرچه نادر است، اما عوارض جانبی جدی ممکن است در هنگام مصرف لیتیوم رخ دهد، یکی از آنها دیابت بی مزه است. دیابت بی مزه باعث می شود بدن ادرار بیش از حد تولید کند و در نتیجه تشنگی مداوم و تکرر ادرار ایجاد می شود. این وضعیت تقریباً در 20٪ از افرادی که لیتیوم مصرف می کنند ایجاد می شود.
در حالی که یک فرد به طور متوسط روزانه بین یک تا سه لیتر ادرار تولید می کند، فرد مبتلا به دیابت بی مزه می تواند تا روزانه 20 لیتر ادرار تولید می کند.
عدم جایگزینی مقدار بیش از حد ادرار از دست رفته می تواند منجر به کم آبی شدید بدن و تشنج، آسیب دائمی مغز و حتی مرگ شود. این امر باعث می‌شود در صورت احساس تشنگی یا ادرار بیش از حد در هنگام مصرف لیتیوم، فوراً با پزشک خود صحبت کنید تا دیابت بی مزه را تشخیص داده یا رد کنید.
مسمومیت یا مصرف بیش از حد لیتیوم
سایر عوارض جانبی جدی ممکن است در صورت مصرف بیش از مقدار تجویز شده لیتیوم رخ دهد که منجر به مسمومیت یا مصرف بیش از حد لیتیوم می شود. حتی مقادیر کمی از لیتیوم بیش از حد به آرامی مصرف شده در طول زمان می تواند منجر به مسمومیت شود زیرا این دارو محدوده ایمنی باریکی دارد.
علائم مصرف بیش از حد لیتیوم عبارتند از:
- گیجی
- لرزش شدید دست
- حالت تهوع و استفراغ شدید
- عدم ثبات در هنگام ایستادن یا راه رفتن
- تغییر بینایی
اگر هر یک از این عوارض جانبی جدی را تجربه کردید، فوراً با روانپزشک خود تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه نمایید
عوارض جانبی طولانی مدت لیتیوم
مصرف لیتیوم برای مدت طولانی نیز می تواند منجر به عوارض جانبی خاصی از جمله کم کاری تیروئید و مشکلات کلیوی شود. کم کاری تیروئید به کاهش فعالیت تیروئید و سطوح پایین هورمون تیروئید اشاره دارد. این امر باعث کندی بدن می شود و می تواند منجر به خستگی، افزایش وزن، خشکی پوست، کند شدن ضربان قلب و افسردگی شود.
دیابت بی مزه یک مشکل کلیوی است که می تواند به دلیل مصرف طولانی مدت لیتیوم نیز ایجاد شود و بیماری کلیوی مرحله نهایی (ESRD) نیز یکی دیگر از موارد است. ESRD شامل از دست دادن دائمی عملکرد کلیه است که به طور بالقوه منجر به دیالیز یا نیاز به پیوند کلیه می شود.
مصرف دوزهای کمتر لیتیوم می تواند به کاهش خطر آسیب کلیه در هنگام استفاده طولانی مدت از این دارو کمک کند.
چگونه عوارض جانبی لیتیوم را کاهش دهیم؟
علاوه بر شروع با دوز کمتر لیتیوم قبل از افزایش دوز به عنوان قابل تحمل، چندین راه وجود دارد که به کاهش عوارض جانبی کمک می کند. آنها عبارتند از:
- برای جلوگیری از ناراحتی شکمی یا حالت تهوع، دارو را با غذا مصرف کنید
- استفاده از یک داروی ضد اسهال برای مدتی برای کمک به رفع اسهال لیتیومی، تا زمانی که سیستم شما با دارو سازگار شود.
- مصرف دوزها در طول روز به جای استفاده از فرم با رهش طولانی مدت
- مکیدن پاستیل بدون قند برای رفع خشکی دهان
تاریخچه استفاده از لیتیوم
لیتیوم برای اولین بار در اواسط قرن نوزدهم برای بیماری های روانی مورد استفاده قرار گرفت اما در دنیای روانپزشکی مورد توجه قرار نگرفت تا اینکه در حدود سال 1949 برای درمان شیدایی مورد استفاده قرار گرفت. در طول زمان و با تحقیقات اثبات شده است که لیتیوم یکی از درمان های اختلال دوقطبی در پایدار نگه داشتن خلق و کنترل اپیزودهای خلقی می باشد.
اخیراً به دلیل تحمل پذیری و اثربخشی لیتیوم، علاقه مجددی به استفاده از لیتیوم افزایش یافته است. اگرچه عوارض جانبی دارد، اما معمولاً می توان این عوارض را با شروع با دوز کم و افزایش تدریجی تا قدرت مورد نظر به حداقل رساند.
اکثر عوارض جانبی با درمان از بین می روند و بسیاری از افراد سال ها با موفقیت در دوزهای پایین لیتیوم باقی می مانند.
خلاصه
روانپزشک می‌تواند به شما نکاتی را ارائه دهد تا به شما در مقابله با عوارض جانبی لیتیوم کمک کند تا زمانی که سیستم شما تنظیم شود. اگر عوارض جانبی را تجربه کردید که پس از مدتی از بین نرفتند، با روانپزشکتان در مورد کاهش دوز خود صحبت کنید. بسیاری از بیماران با دوز کمتر لیتیوم و بدون عوارض جانبی خوب عمل می کنند.