مسمومیت با لیتیوم یک بیماری بالقوه جدی است که به دلیل وجود بیش از حد لیتیوم در بدن شما ایجاد می شود. از آنجایی که استفاده اولیه پزشکی لیتیوم به عنوان یک تثبیت کننده خلق است، بیشتر موارد در میان افرادی که دارای اختلال دوقطبی هستند رخ می دهد.
در واقع، بسیاری از افرادی که به طور منظم لیتیوم مصرف می کنند حداقل یک بار این مسمومیت دارویی را تجربه می کنند، بنابراین برای افرادی که این دارو را مصرف می کنند بسیار مهم است که از علائم آن آگاه باشند. عزیزان و دوستان نیز باید در مورد علائم آموزش ببینند تا اگر قادر به کمک به خود نیستید به شما کمک کنند.
انواع مسمومیت لیتیوم
سه نوع مسمومیت لیتیوم وجود دارد: حاد، مزمن و حاد روی مزمن.
مسمومیت حاد لیتیوم
مسمومیت حاد لیتیوم زمانی رخ می دهد که فردی که اصلا لیتیوم مصرف نمی کند آن را مصرف کند. این ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که یکی از اعضای خانواده قرص‌ها را از بطری اشتباه مصرف کند، زمانی که کودک داروهای والدینش را مصرف می‌کند یا در تلاش برای خودکشی توسط فردی که لیتیوم مصرف نمی‌کند.
مسمومیت حاد بسته به مقدار مصرف شده می تواند خطر پزشکی کمتر و علائم شدید کمتری نسبت به انواع دیگر داشته باشد، زیرا لیتیوم زمانی که بدن شما از آن استفاده نمی کند سریعتر از بدن شما پاک می شود.
مسمومیت مزمن لیتیوم
شکل مزمن مسمومیت لیتیوم زمانی رخ می دهد که شما روزانه لیتیوم مصرف می کنید اما سطح سرمی خون شما به محدوده سمی رسیده است. علل احتمالی این افزایش سطح عبارتند از افزایش دوز، کم آبی بدن، تداخل با سایر داروها و مشکلات عملکرد کلیه.
این نوع مسمومیت کمتر از انواع دیگر زود تشخیص داده می شود، بنابراین علائم شدیدتر ممکن است قبل از شناسایی ظاهر شود. داروهایی که می‌توانند به کم‌آبی بدن کمک کنند یا باعث شوند کلیه‌های شما به خوبی عملکرد طبیعی نداشته باشند، شامل دیورتیک‌ها، مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) هستند.
مسمومیت حاد بر روی مزمن لیتیوم
هنگامی که شما به طور منظم لیتیوم مصرف می کنید و به طور تصادفی یا عمداً دوز بالاتر از مقدار تجویز شده را مصرف می کنید، این منجر به مسمومیت حاد بر مزمن می شود.
از آنجایی که سطح موثر لیتیوم و سطح توکسیک لیتیوم بسیار نزدیک است، مقدار اضافی که باعث مسمومیت حاد به مزمن می‌شود، خیلی زیاد نیست.
این نوع مسمومیت لیتیوم به عنوان شدیدترین شکل با بیشترین پتانسیل برای پیامدهای طولانی مدت در نظر گرفته می شود.
آزمایش مسمومیت لیتیوم
لیتیوم یک فلز نرم است که می تواند در دوزهای مناسب مفید و در صورت مصرف بیش از حد مضر باشد. یکی از دلایلی که پزشکان هنگام مصرف لیتیوم آزمایش خون دوره ای را تجویز می کنند این است که فاصله بین دوز مؤثر و دوز سمی بسیار کم است.
دوز موثر و ایمن برای یک فرد ممکن است برای دیگری سمی باشد. هر چه سطح سرمی شما بالاتر باشد، احتمال بروز عوارض جانبی لیتیوم و بروز علائم سمی (همچنین مسمومیت با لیتیوم) بیشتر خواهد بود.
سطح لیتیوم درمانی بین 0.6 تا 1.2 میلی اکی والان در لیتر (mEq/L) است. هنگامی که سطح شما به 1.5 میلی اکی والان در لیتر یا بیشتر می رسد، علائم مسمومیت ظاهر می شود.
سطوح مسمومیت به صورت زیر طبقه بندی می شوند:
- خفیف: 1.5 تا 2.5 mEq/L
- متوسط: 2.5 تا 3.5 mEq/L
- شدید: بالاتر از mEq/L 3.5
علائم مسمومیت لیتیوم
علائم مسمومیت لیتیوم بسته به نوع شما متفاوت است.
مسمومیت حاد
علائم شایع مسمومیت حاد عبارتند از:
- اسهال
- سرگیجه
- حالت تهوع
- درد معده
- استفراغ
- ضعف
علائم بدن عصبی که ممکن است بعداً پس از جذب دارو ایجاد شود، می تواند شامل موارد زیر باشد:
- لرزش دست
- خواب آلودگی
- گیجی یا آشفتگی
- ناتوانی در کنترل کامل بازوها و پاها (آتاکسی)
- انقباضات عضلانی
- لکنت زبان
- حرکات چشمی که نمی توانید کنترل کنید (نیستاگموس)
در موارد شدید، ممکن است علائمی مانند:
- تشنج
- کما
- آسیب مغزی
در موارد نادر، ممکن است مشکلات قلبی وجود داشته باشد.
مسمومیت مزمن
برخلاف مسمومیت حاد با لیتیوم، افراد مبتلا به مسمومیت مزمن با لیتیوم بسیار کمتر به مشکلات معده و روده مبتلا می شوند و در عوض معمولاً ابتدا با علائم عصبی ظاهر می شوند، مانند :
- لکنت زبان
- خواب آلودگی
- آتاکسی
- گیجی یا آشفتگی
- لرزش
- افزایش رفلکس
موارد شدید مسمومیت مزمن ممکن است منجر به علائمی مانند:
- مشکلات حافظه و سایر اختلالات شناختی
- مشکلات حرکتی قابل توجه
- روان پریشی
- نارسایی کلیه
- تشنج
- کما
در صورت بروز علائم شدید، حتی پس از درمان موفقیت آمیز در تعداد کمی از افراد، ممکن است در طولانی مدت باقی بمانند.
مسمومیت حاد روی مزمن
علائم این بیماری معمولاً شامل علائم رایج گوارشی مسمومیت حاد و برخی از علائم شدید مسمومیت مزمن است.
اگر می توانید، بطری لیتیوم را همراه خود ببرید تا کادر پزشکی بتوانند نام، دوز و قدرت را ببینند. سعی کنید بفهمید که لیتیوم چه زمانی مصرف شده است و همچنین چقدر مصرف شده است.
تشخیص مسمومیت لیتیوم
پزشک بر اساس علائم و نشانه هایی که با آن مواجه می شوید، یافته های معاینه فیزیکی، سابقه مصرف لیتیوم و آزمایش خون شما را تشخیص می دهد تا ببیند سطح لیتیوم در خون شما چقدر بالا است. سطح لیتیومی که در خون شما ظاهر می شود ممکن است منعکس کننده میزان مسمومیت شما در صورت مسمومیت حاد یا حاد مزمن نباشد، بنابراین پزشک شما بیشتر به علائمی که در این مورد نشان می دهید تکیه می کند.
درمان مسمومیت لیتیوم
آنچه درمان شما مستلزم آن است به شدت مسمومیت شما و نوع آن بستگی دارد. در همه موارد، مایعات داخل وریدی (IV) برای اطمینان از کم آبی بدن شما و برای کمک به خروج لیتیوم از بدن شما تجویز می شود. [مسمومیت لیتیوم: مروری بر پاتوفیزیولوژی، درمان و پیش آگهی]
مسمومیت حاد
بسته به مقدار مصرف و مدت زمان کشف لیتیوم، درمان ممکن است شامل شارکول فعال در صورت مصرف مواد دیگر، دیالیز کلیه در موارد شدید یا شستشوی کامل روده باشد که در آن از محلول پلی اتیلن گلیکول برای شستشو جهت تخلیه مقادیر زیاد یا لیتیوم با رهش طولانی از بدن شما استفاده می شود.
شستشوی کامل روده تنها در صورتی انجام می شود که علائم بی حالی یا گیجی نداشته باشید.
مسمومیت مزمن
لیتیوم بدن شما، در مسمومیت مزمن کندتر از نوع حاد، پاک می شود. اگر علائم شما زود تشخیص داده شود، کاهش دوز لیتیوم یا قطع کامل آن ممکن است درمان کافی باشد و در صورت لزوم دوز کمتر را از سر بگیرید. در غیر این صورت، ممکن است یک سری درمان های دیالیز برای پاکسازی لیتیوم اضافی از بدن شما ضروری باشد.
مسمومیت حاد روی مزمن
مایعات داخل وریدی و یک دوره دیالیز معمولاً برای مسمومیت حاد بر مزمن، همراه با سایر درمان‌های احتمالی خاص علائم مانند داروهای تهوع یا کنترل تشنج، اندیکاسیون دارند.
چشم انداز
هنگامی که با مسمومیت با لیتیوم در بیمارستان بستری می شوید، باید بمانید تا زمانی که علائم شما از بین برود و سطح سرمی لیتیوم شما کمتر از 1.5 میلی اکی والان در لیتر باشد. اکثر مردم از مسمومیت لیتیوم بدون مشکل بهبود می یابند.
تعداد کمی از افراد مبتلا به مسمومیت شدید ممکن است عوارض طولانی مدت داشته باشند که به احتمال زیاد در موارد مسمومیت حاد با لیتیوم مزمن است. از این میان، شایع ترین مشکلات مربوط به سیستم عصبی است، اما تیروئید، کلیه ها، پاراتیروئید و قلب ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.
سخن آخر
اگر داروهای جدید بدون نسخه یا نسخه ای را شروع می کنید، حتما با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید که با لیتیوم تداخل ندارند. این امر به ویژه در مورد داروهایی که قبلاً ذکر شد که می‌توانند منجر به کم آبی بدن شوند یا کلیه‌های شما را به خوبی کار نکنند صادق است، از جمله دیورتیک‌ها، مهارکننده‌های ACE، و NSAIDها مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن.
همچنین، مطمئن شوید که تمام قرارهای خود را نگه دارید تا پزشکتان بتواند به طور مرتب سطح لیتیوم شما را کنترل کند.