کتابچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ، ویرایش پنجم، ویرایش متن، که اغلب DSM-V-TR یا DSM-5-TR نامیده می شود، آخرین نسخه از متن استاندارد طلایی انجمن روانپزشکی آمریکا در مورد نام ها، علائم، و ویژگی های تشخیصی هر بیماری روانی شناخته شده – از جمله اختلالات مصرف مواد.
معیارهای DSM-5-TR برای اختلالات مصرف مواد بر اساس دهه ها تحقیق و دانش بالینی است. DSM-5-TR در سال 2013 منتشر شد، و در سال 2022، متن بازنگری منتشر شد که شامل معیارهای به روز شده برای بیش از 70 اختلال، از جمله الزامات اختلال عصبی شناختی خفیف ناشی از محرک بود.
این مقاله معیارهای DSM-5-TR را برای اختلالات مصرف مواد و نحوه تشخیص این شرایط مورد بحث قرار می دهد.
اختلالات مصرف مواد چیست؟
DSM 5 اختلالات مصرف مواد ناشی از استفاده از 10 کلاس جداگانه از داروها را تشخیص می دهد:
- الکل
- کافئین
- حشیش
- توهم زاها
- مواد استنشاقی
- مواد افیونی
- آرام بخش ها
- داروهای خواب آور یا ضد اضطراب
- محرک ها (از جمله مواد از نوع آمفتامین، کوکائین و سایر محرک ها)
- تنباکو
در حالی که برخی از گروه‌های اصلی مواد روانگردان به طور خاص شناسایی شده‌اند، استفاده از مواد دیگر یا ناشناخته نیز می‌تواند مبنای یک اختلال مرتبط با مواد یا اعتیاد باشد.
فعال شدن سیستم پاداش مغز در مشکلات ناشی از مصرف مواد مخدر نقش اساسی دارد. احساس پاداشی که افراد در اثر مصرف دارو تجربه می کنند ممکن است آنقدر عمیق باشد که از سایر فعالیت های عادی به نفع مصرف دارو غافل شوند.
مکانیسم های دارویی برای هر دسته از داروها متفاوت است. اما فعال شدن سیستم پاداش در بین مواد در ایجاد احساس لذت یا سرخوشی مشابه است، که اغلب به عنوان “سرخوشی یا نشئگی” شناخته می شود.
DSM-5-TR تشخیص می دهد که همه افراد به طور خودکار یا به یک اندازه در برابر ابتلا به اختلالات مرتبط با مواد آسیب پذیر نیستند . برخی از افراد سطح پایین تری از خودکنترلی دارند که در صورت قرار گرفتن در معرض مواد مخدر آنها را مستعد ایجاد مشکلات می کند.
مصرف مواد در مقابل اختلالات ناشی از مواد
دو گروه از اختلالات مرتبط با مواد وجود دارد: اختلالات مصرف مواد و اختلالات ناشی از مواد.
- اختلالات مصرف مواد ، الگوهایی از علائم ناشی از استفاده از ماده ای است که شما به مصرف آن ادامه می دهید، علیرغم اینکه در نتیجه مشکلاتی را تجربه می کنید.
- اختلالات ناشی از مواد ، از جمله مسمومیت، ترک، و سایر اختلالات روانی ناشی از مواد/دارو، ناشی از اثرات مواد است.
معیارهای اختلال مصرف مواد DSM 5
اختلالات مصرف مواد طیف گسترده ای از مشکلات ناشی از مصرف مواد را در بر می گیرد و 11 معیار مختلف را شامل می شود:
- مصرف این ماده در مقادیر بیشتر یا برای مدت طولانی تر از آنچه در نظر دارید
- می خواهید مصرف مواد را کاهش دهید یا متوقف کنید اما موفق نشدید
- صرف زمان زیادی برای دریافت، استفاده یا بهبودی پس از استفاده از این ماده
- هوس و اصرار برای استفاده از این ماده
- به دلیل مصرف مواد نمی توانید آنچه را که باید در محل کار، خانه یا مدرسه انجام دهید
- ادامه استفاده، حتی زمانی که باعث ایجاد مشکل در روابط می شود
- ترک فعالیت های مهم اجتماعی، شغلی یا تفریحی به دلیل مصرف مواد
- استفاده مکرر از مواد، حتی زمانی که شما را در معرض خطر قرار می دهد
- ادامه مصرف، حتی زمانی که می‌دانید مشکل جسمی یا روانی دارید که می‌تواند توسط این ماده ایجاد شده یا بدتر شود.
- نیاز به مقدار بیشتری از ماده برای رسیدن به اثر مورد نظر (تحمل)
- ایجاد علائم ترک، که با مصرف بیشتر این ماده قابل تسکین است
11 معیار مشخص شده در DSM-5-TR را می توان به چهار دسته اصلی دسته بندی کرد: وابستگی فیزیکی، استفاده پرخطر، مشکلات اجتماعی، و اختلال در کنترل.
شدت اختلالات مصرف مواد
DSM-5-TR به پزشکان اجازه می دهد بسته به تعداد علائم شناسایی شده، مشخص کنند که اختلال مصرف مواد چقدر شدید یا چقدر مشکل دارد.
- خفیف : دو یا سه علامت نشان دهنده اختلال خفیف مصرف مواد است.
- متوسط : چهار یا پنج علامت نشان دهنده اختلال مصرف مواد در حد متوسط است.
- شدید : شش علامت یا بیشتر نشان دهنده اختلال شدید مصرف مواد است.
پزشکان همچنین می‌توانند «در بهبودی زودرس»، «در بهبودی پایدار»، «در درمان نگهدارنده» برای برخی از مواد و «در یک محیط کنترل‌شده» را اضافه کنند. اینها وضعیت فعلی اختلال مصرف مواد را بیشتر توصیف می کنند.
درک شدت اختلال مصرف مواد می تواند به پزشکان و درمانگران کمک کند تا بهتر تشخیص دهند کدام درمان را توصیه می کنند. انتخاب سطح مناسب مراقبت ممکن است شانس بهبودی فرد را افزایش دهد.
اختلالات ناشی از مواد
اختلالات ناشی از مواد شامل مشکلاتی است که ناشی از اثرات مواد است. انواع اختلالات ناشی از مواد شناسایی شده در DSM-5-TR شامل اختلالات روانی ناشی از مواد، مسمومیت و ترک است.
اختلالات روانی ناشی از مواد/دارو
اختلالات روانی ناشی از مواد/دارو، مشکلات روانی هستند که در افرادی ایجاد می‌شود که قبل از مصرف مواد، مشکلات سلامت روانی نداشته‌اند. آنها عبارتند از:
- اختلال روانپریشی ناشی از مواد : این وضعیت شامل تجربه هذیان، توهم یا هر دو در یک ماه پس از مصرف یا ترک الکل، مواد غیرقانونی یا داروهای تجویزی است.
- اختلالات دوقطبی و مرتبط با مواد : این وضعیت شامل تجربه علائم شیدایی/هیپومانی، علائم افسردگی یا هر دو در حین مصرف یا در حین ترک یک ماده است.
- اختلالات افسردگی ناشی از مواد : این نوعی افسردگی است که می تواند پس از مصرف مواد مخدر، الکل یا داروها رخ دهد. برای تشخیص این بیماری، علائم افسردگی نباید با مسمومیت یا ترک همراه باشد.
- اختلالات اضطرابی ناشی از مواد : این وضعیت شامل تجربه اضطراب یا حملات پانیک به دلیل استفاده از داروها، داروها یا الکل است. اضطراب ممکن است در طول مسمومیت یا ترک ایجاد شود، اما برای تشخیص، علائم اضطراب نباید علائم مسمومیت یا ترک باشد.
- وسواس ناشی از مواد و اختلالات مرتبط : این وضعیت با شروع علائم وسواسی و اجباری ناشی از مصرف مواد مشخص می شود. برای تشخیص، علائم باید باعث ناراحتی و اختلال در زندگی روزمره فرد شود.
- اختلالات خواب ناشی از مواد : این وضعیت شامل بی خوابی و سایر مشکلات خواب ناشی از مصرف مواد مخدر، الکل یا برخی داروها می شود.
- اختلالات جنسی ناشی از مواد : این وضعیت شامل تجربه مشکلات در تحریک جنسی، میل یا عملکرد به دلیل مواد و داروها است.
- هذیان ناشی از مواد : این وضعیت با علائم هذیان به دلیل مسمومیت با یک ماده روانگردان، از جمله داروهای غیرقانونی، داروها و الکل مشخص می شود.
- اختلالات عصبی شناختی ناشی از مواد : این وضعیت شامل تجربه اختلالات عصبی شناختی خفیف یا عمده ناشی از مصرف مواد است که پس از دوره مسمومیت و ترک حاد ادامه می یابد.
اختلال خلقی ناشی از مواد
در بازنگری متن DSM-5، اطلاعات مربوط به اختلالات عصبی شناختی خفیف ناشی از مواد به روز شد تا شامل علائم ناشی از محرک هایی مانند مت آمفتامین و کوکائین باشد. چنین اضافاتی در پاسخ به تحقیقاتی انجام شد که نشان می‌دهد استفاده طولانی مدت از محرک‌ها می‌تواند اثرات عصبی شناختی طولانی‌تری بر یادگیری، حافظه و عملکرد اجرایی ایجاد کند .
مسمومیت
مسمومیت با مواد ، گروهی از اختلالات ناشی از مواد، علائمی را که افراد در هنگام قرار گرفتن تحت تأثیر مواد مخدر تجربه می‌کنند، به تفصیل شرح می‌دهد. اختلالات مسمومیت با مواد عبارتند از:
- مسمومیت با ماری جوانا
- مسمومیت با کوکائین
- مسمومیت با متامفتامین (محرک)
- مسمومیت با هروئین (افیون ها)
- مسمومیت اسیدی (سایر مسمومیت های توهم زا یا “سید اسید”)
- هذیان مسمومیت با مواد
ترک
ترک شامل تجربه علائم فیزیکی، شناختی و رفتاری به دلیل کاهش یا توقف مصرف مواد است. برای تشخیص ترک، این علائم نباید به دلیل اختلال روانی یا شرایط پزشکی دیگری باشد.
ترک برخی مواد (مانند الکل یا باربیتورات ها) می تواند شدید و گاهی تهدید کننده زندگی باشد. وقتی استفاده از آنها متوقف شود، سایر مواد ممکن است اثرات ترک نداشته باشند. برخی از مواد، مانند مواد افیونی، حتی زمانی که برای مدت کوتاهی و برای اهداف پزشکی قانونی مصرف شوند، ممکن است منجر به ترک شوند.
علائم ترک می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. آنها همچنین گاهی اوقات می توانند بالقوه خطرناک باشند. با پزشک خود در مورد اینکه چگونه می توانید به طور ایمن مصرف یک ماده را متوقف کنید، صحبت کنید.
تشخیص اختلالات سوء مصرف مواد
اختلالات مصرف مواد باید توسط روانپزشک ارزیابی شود. یک متخصص سلامت ممکن است از آزمایش خون یا ادرار برای ارزیابی مصرف فعلی دارو استفاده کند. با این حال، توجه به این نکته مهم است که هیچ آزمایش آزمایشگاهی وجود ندارد که بتواند وابستگی یا اعتیاد را نشان دهد.
برای تشخیص اختلال مصرف مواد، پزشک با تکمیل یک معاینه فیزیکی و گرفتن سابقه پزشکی، فرد را ارزیابی می کند. آنها همچنین در مورد مصرف فعلی و گذشته مواد، از جمله دفعات، مقدار و مدت آن، سؤالاتی خواهند پرسید.
کمک گرفتن
اگر فکر می کنید که ممکن است شما یا یکی از نزدیکانتان دچار اختلال مصرف مواد باشید، درمان های موثری وجود دارند که می توانند کمک کنند. اولین قدم این است که با پزشک یا متخصص سلامت روان در مورد گزینه های خود صحبت کنید. نیازهای درمانی و بهبودی شما بسته به ماهیت و شدت مصرف مواد شما متفاوت خواهد بود.
در برخی موارد، قطع ناگهانی مصرف مواد می تواند خطرناک یا بالقوه کشنده باشد. شما باید با پزشک خود برای طراحی برنامه ای برای سم زدایی تحت نظارت پزشکی کار کنید. پزشک شما همچنین ممکن است داروهایی را توصیه کند که به بهبود و مدیریت علائم ترک و هوس کمک کنند.
درمان مقیم، درمان سرپایی، درمان روزانه/ بستری جزئی، و اجتماعات زندگی هوشیار برخی از گزینه های درمانی هستند که ممکن است در نظر بگیرید. درمان شما ممکن است شامل روان درمانی باشد، مانند درمان انگیزشی-افزایش دهنده (MET) یا درمان شناختی-رفتاری (CBT). گروه‌های پشتیبانی همچنین می‌توانند به بهبودی شما کمک کنند، از جمله گزینه‌های حضوری یا آنلاین.
تحقیقات همچنین نشان می دهد که داشتن حمایت اجتماعی کافی در طول بهبودی اعتیاد مهم است . با دوستان و خانواده مورد اعتماد خود تماس بگیرید که می توانند در این فرآیند به شما کمک کنند.
هیچ رویکرد یکسانی برای درمان اختلالات مصرف مواد وجود ندارد. با پزشک خود کار کنید تا رویکرد مناسبی را برای رفع نیازهای خود، ارائه پشتیبانی مناسب و تقویت بهبودی طولانی مدت پیدا کنید.