شرطی سازی کلاسیک و شرطی سازی عامل دو مفهوم مهم در روانشناسی رفتاری هستند. شباهت هایی بین شرطی سازی کلاسیک و عامل وجود دارد. هر دو نوع شرطی سازی منجر به یادگیری می شود و هر دو نشان می دهند که یک آزمودنی می تواند با محیط خود سازگار شود.
با این حال، فرآیندها نیز کاملا متفاوت است. تفاوت های اصلی بین شرطی سازی عامل در مقابل شرطی سازی کلاسیک چیست؟ برای درک اینکه چگونه می توان از هر یک از این تکنیک های اصلاح رفتار استفاده کرد، درک اینکه چگونه شرطی سازی کلاسیک و عامل با یکدیگر متفاوت هستند نیز ضروری است.
مقایسه شرطی سازی کلاسیک و عامل
بیایید نگاهی به برخی از اساسی ترین تفاوت ها در شرطی سازی عامل در مقابل کلاسیک بیندازیم.
شرطی سازی کلاسیک
- اولین بار توسط ایوان پاولوف، فیزیولوژیست روسی توصیف شد
- بر رفتارهای غیرارادی و خودکار تمرکز می کند
- شامل قرار دادن یک سیگنال خنثی قبل از رفلکس است
شرطی سازی عامل
- اولین بار توسط بی اف اسکینر، روانشناس آمریکایی توصیف شد
- شامل اعمال تقویت یا تنبیه پس از یک رفتار است
- بر تقویت یا تضعیف رفتارهای ارادی تمرکز دارد
بررسی شرطی سازی کلاسیک
حتی اگر دانشجوی روانشناسی نیستید، احتمالاً حداقل در مورد سگ های پاولوف شنیده اید . در آزمایش معروف خود، ایوان پاولوف متوجه شد که سگ‌ها در پاسخ به صدایی که مکرراً صدا با ارائه غذا جفت شده بود، شروع به ترشح بزاق کردند. پاولوف به سرعت متوجه شد که این یک پاسخ آموخته شده است و به بررسی بیشتر فرآیند شرطی سازی پرداخت.
شرطی سازی کلاسیک فرآیندی است که شامل ایجاد ارتباط بین یک محرک طبیعی موجود و یک محرکی که قبلاً خنثی بوده‌است. گیج کننده به نظر می رسد، اما اجازه دهید آن را تجزیه کنیم:
فرآیند شرطی سازی کلاسیک شامل جفت کردن یک محرک خنثی قبلی (مانند صدای زنگ) با یک محرک غیرشرطی (طعم غذا) است.
این محرک غیرشرطی به طور طبیعی و به طور خودکار باعث ترشح بزاق به عنوان پاسخ به غذا می شود که به عنوان پاسخ بدون شرط شناخته می شود . پس از تداعی محرک خنثی و محرک غیر شرطی، صدای زنگ به تنهایی شروع به ترشح بزاق می کند.
اکنون صدای زنگ به عنوان محرک شرطی شناخته می شود و ترشح بزاق در پاسخ به زنگ به عنوان پاسخ شرطی شناخته می شود.
بیشتر بخوانید: مواجهه درمانی چیست؟
سگ وقتی غذا می بیند برای ترشح بزاق نیازی به آموزش ندارد. این به طور طبیعی رخ می دهد. غذا محرک طبیعی است. اگر هر بار که به سگ غذا می دهید زنگی را به صدا در بیاورید، ارتباطی بین غذا و زنگ ایجاد می شود. در نهایت، زنگ به تنهایی، که محرک شرطی است، پاسخ ترشح بزاق را برانگیزد.
شرطی سازی کلاسیک بسیار بیشتر از یک اصطلاح اساسی است که برای توصیف یک روش یادگیری استفاده می شود. همچنین می تواند توضیح دهد که چگونه بسیاری از رفتارها می توانند بر سلامت شما تأثیر بگذارند. در نظر بگیرید که چگونه یک عادت بد ممکن است شکل بگیرد. حتی با وجود اینکه شما ورزش می‌کردید و غذای سالم می‌خوردید، پرخوری شبانه تلاش‌های شما را در رژیم غذایی تحت تأثیر قرار می‌دهد.
به لطف شرطی سازی کلاسیک، ممکن است عادت داشته باشید که هر بار که تبلیغی میان برنامه مورد علاقه شما از تلویزیون پخش می‌شود، برای یک میان وعده به آشپزخانه بروید.
در حالی که آگهی تبلیغاتی زمانی یک محرک خنثی بود، جفت شدن مکرر با یک محرک غیرشرطی (داشتن یک میان وعده خوشمزه) تبلیغات را به یک محرک شرطی تبدیل کرده است. حالا هر بار که یک آگهی تبلیغاتی می بینید، هوس یک خوراکی شیرین می کنید.
شرطی سازی عامل
شرطی سازی عامل (یا شرطی سازی ابزاری ) بر استفاده از تقویت یا تنبیه برای افزایش یا کاهش یک رفتار متمرکز است. از طریق این فرآیند، ارتباطی بین رفتار و پیامدهای آن رفتار شکل می گیرد.
تصور کنید که یک مربی سعی دارد به سگی بیاموزد که توپ را بیاورد. هنگامی که سگ با موفقیت تعقیب می کند و توپ را می گیرد، سگ به عنوان جایزه تحسین می شود. وقتی حیوان نتواند توپ را پس بگیرد، مربی از تحسین خودداری می کند. در نهایت، سگ بین رفتار گرفتن توپ و دریافت پاداش مورد نظر ارتباط برقرار می کند.
در مثالی دیگر، تصور کنید که معلم مدرسه دانش آموزی را به خاطر صحبت خارج از نوبت تنبیه می کند و اجازه نمی دهد دانش آموز برای استراحت بیرون برود. دانش آموز بین رفتار (حرف زدن خارج از نوبت) و پیامد آن (نتوانستن برای استراحت به بیرون برود) ارتباط برقرار می کند. در نتیجه رفتار مشکل ساز کاهش می یابد.
بیشتر بخوانید: مواجهه و پیشگیری از پاسخ چیست؟
تعدادی از عوامل می توانند بر سرعت یادگیری یک پاسخ و قدرت پاسخ تأثیر بگذارند. هر چند وقت یک‌بار پاسخ تقویت می‌شود، که به عنوان زمان‌بندی تقویت شناخته می‌شود ، می‌تواند نقش مهمی در سرعت یادگیری رفتار و قوی شدن پاسخ داشته باشد.
نوع تقویت کننده مورد استفاده نیز می تواند در پاسخ تاثیر داشته باشد. به عنوان مثال، در حالی که یک زمان بندی نسبت متغیر منجر به نرخ پاسخ دهی بالا و ثابت می شود، یک برنامه با فاصله متغیر منجر به نرخ پاسخ آهسته و ثابت می شود.
علاوه بر این که برای آموزش افراد و حیوانات برای انجام رفتارهای جدید استفاده می شود، شرطی سازی عامل می تواند برای کمک به افراد برای حذف رفتارهای ناخواسته نیز استفاده شود. با استفاده از سیستمی از پاداش ها و تنبیه ها، افراد می توانند یاد بگیرند که بر عادات بدی که ممکن است بر سلامت آنها تأثیر منفی بگذارد، غلبه کنند، مانند سیگار کشیدن یا پرخوری.
مقایسه شرطی سازی کلاسیک با شرطی سازی عامل
یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای به خاطر سپردن تفاوت‌های شرطی‌سازی کلاسیک و عملی، تمرکز بر غیرارادی یا اختیاری بودن رفتار است.
تفاوت اصلی بین شرطی‌سازی کلاسیک و عامل در این است که شرطی‌سازی کلاسیک شامل همراه کردن یک پاسخ غیرارادی و یک محرک است، در حالی که شرطی‌سازی عاملی در مورد ارتباط دادن یک رفتار ارادی و یک پیامد است.
در شرطی‌سازی عامل، یادگیرنده با انگیزه‌هایی نیز پاداش می‌گیرد، در حالی که شرطی‌سازی کلاسیک شامل چنین فریبی نمی‌شود. همچنین، به یاد داشته باشید که شرطی سازی کلاسیک از طرف یادگیرنده منفعل است و شرطی سازی عامل مستلزم آن است که یادگیرنده فعالانه شرکت کند و نوعی از عمل را انجام دهد تا پاداش یا تنبیه شود.
برای اینکه شرطی سازی عامل کار کند، آزمودنی باید ابتدا رفتاری را نشان دهد که سپس می تواند پاداش یا تنبیه شود. از سوی دیگر، شرطی‌سازی کلاسیک شامل ایجاد ارتباط با نوعی رویداد طبیعی است.
مثال‌های شرطی‌سازی کلاسیک و عامل
امروزه، هم شرطی‌سازی کلاسیک و هم شرطی‌سازی عملی برای اهداف مختلفی توسط معلمان، والدین، روان‌شناسان، مربیان حیوانات و بسیاری دیگر استفاده می‌شود.
- مثالی از شرطی سازی کلاسیک : در تربیت حیوانات، مربی ممکن است از شرطی سازی کلاسیک با جفت کردن مکرر صدای کلیک با طعم غذا استفاده کند. در نهایت، صدای کلیک به تنهایی شروع به ایجاد واکنشی مشابه با طعم غذا می کند.
- مثالی از شرطی سازی عامل : در یک محیط کلاس درس، معلم ممکن است از شرطی سازی عامل با ارائه نشانه هایی به عنوان پاداش برای رفتار خوب استفاده کند. سپس دانش‌آموزان می‌توانند این ژتون‌ها را برای دریافت نوعی پاداش، مانند یک مهمانی یا زمان بازی اضافی، تحویل دهند.
در هر یک از این موارد، هدف شرطی سازی ایجاد نوعی تغییر در رفتار است .
خلاصه
شرطی سازی کلاسیک و شرطی سازی عامل هر دو مفاهیم یادگیری مهمی هستند که در روانشناسی رفتاری سرچشمه گرفته اند. در حالی که این دو نوع شرطی‌سازی شباهت‌هایی با هم دارند، مهم است که برخی از تفاوت‌های کلیدی در شرطی‌سازی عامل در مقابل شرطی‌سازی کلاسیک را درک کنیم تا تعیین کنیم کدام رویکرد برای موقعیت‌های یادگیری خاص بهترین است.