یک راه موثر برای برطرف کردن رفتارهای آزار دهنده خاص آن است که آنها را به سادگی نادیده بگیریم. ممکن است در استفاده از روش نادیده گرفتن کودک احساس کنید که در واقع کاری برای بهبود وضعیت انجام نمیدهید. اما بعداً در می یابید که با نادیده گرفتن برخی رفتارها به طور حساب شده و مداوم اینگونه رفتارها ترک میشوند و به این ترتیب به نتایج حیرت انگیزی میرسید.
وقتی بچه ها بخواهند توجه شما را جلب کنند هر کاری را به خاطر آن انجام می دهند. آنها به خوبی میدانند که چه رفتاری و در چه موقعی بیشتر شما را آزار میدهد. برای مثال درست موقعی که میهمانان وارد اتاق پذیرایی می شوند، وقتی در حال صحبت کردن با تلفن هستید، یا هنگامی که دارید در پای صندوق فروشگاه اجناس خریداری شده را حساب می کنید. حال اگر بتوانید این رفتارها را تحمل کنید و آنها را نادیده بگیرید کودکان از آنها دست خواهند کشید. زیرا به هدف خود که همانا جلب توجه شما بوده است نائل نمیشوند.
نادیده گرفتن سنجیده هنر نادیده گرفتن رفتارهایی است که دوستشان ندارید و تعریف کردن از آنهایی است که دوستشان دارید. به یاد داشته باشید که هیچ کدام نباید بدون دیگری انجام داده شوند.
پیش از به کار بردن این راهبرد استراتژی باید رفتارها را طبقه بندی کنید و سپس ببینید کدام یک را میتوانید نادیده بگیرید. روشن است که نمیتوانید اعمال خطرناکی مثل دویدن به سمت خیابان یا بالا رفتن از یخچال را نادیده بگیرید. به علاوه تحمل برخی از رفتارها مانند گاز گرفتن و کتک زدن نیز به سادگی ممکن نیست؛ به همین علت نمیتوان آنها را نادیده گرفت.
یک نکته در مورد «نادیده گرفتن کودک»
مهم نادیده گرفتن سنجیده روشی است که برخی ،والدین آن را دوست دارند و میتوانند به طور مؤثری از آن استفاده کنند. اما برای دیگران به علت پایین بودن ظرفیت ،تحملشان این روش فقط فشار روانی و تنش را زیاد می کند. اگر شما هم چنین احساسی داشتید یکی دیگر از راه حلهای ما را برای بر طرف کردن مشکل خود به کار ببندید.
به راهنماییهای زیر در مورد «نادیده گرفتن کودک» توجه کنید.
تصمیم بگیرید که چه چیزهایی را میتوانید نادیده بگیرید و چه چیزهایی را نمیتوانید آیا این رفتاری است که میتوانید مجبورید آیا میخواهید نادیده بگیرید؟ آیا نادیده گرفتن این رفتار برای کودک یا فرد دیگری خطرناک است یا احتمال زیان مالی دارد؟ اگر دیوید اشیاء سنگین را به اطراف پرت میکند یا با پریز برق بازی می،کند نادیده گرفتن رفتارش صحیح نیست.
اگر نمیتوانید «نادیده گرفتن کودک» را به پایان ببرید، هیچگاه شروع نکنید.
در صورتیکه فکر میکنید که قادر به نادیده گرفتن یک رفتار برای مدت طولانی نیستید، پس هیچ گاه شروع نکنید. زیرا در غیر این ،صورت رفتارها بدتر خواهند شد از خودتان بپرسید:«بدترین چیزی که ممکن است اتفاق بیفتد چیست؟» آیا میتوانم آن را تحمل کنم؟ آیا قادرید در فروشگاه با گریه کودکتان برای خوراکی بسازید، در حالی که مردم به شما خیره شده اند و سرشان را به علامت سنگدلی شما تکان میدهند؟ اگر کودک شما به مادر بزرگش بی احترامی میکند میتوانید آن را نشنیده بگیرید؟ اگر نمیتوانید بهتر است روش دیگری را برای مقابله با این رفتار انتخاب کنید.
نادیده گرفتن رفتارهایی که قبلا به سبب توجه شما تقویت شده اند مؤثرتر است تا آنهایی که در برخی سنین یا مراحل رشد طبیعی محسوب میشوند. برای مثال بداخلاقی در مورد اغلب کودکان دو یا سه ساله طبیعی است. و این واقع گرایانه نیست که انتظار چنین رفتارهایی را در این سنین نداشته باشیم. در نتیجه مهم نیست که چطور و چقدر آنها را نادیده می گیرید. با این حال نادیده گرفتن بدخلقیهای اولیه میتواند از میزان آنها در مراحل بعدی بکاهد.
نادیده گرفتن مناسب چه رفتارهایی است؟
نادیده گرفتن معمولا برای متوقف کردن رفتارهایی به کار میرود که همیشه مورد توجه بوده اند و همیشه به کودک اجازه داده شده است که به هدفش برسد. (برای مثال بداخلاقیها) کودک شما شکلات میخواهد؛ اما شما میگویید «نه، حالا نه» ولی گریه میکند خودش را روی زمین میاندازد و جیغ میزند. در ابتدا سعی میکنید مقاومت کنید. ولی در نهایت تحمل خود را از دست میدهید و تسلیم میشوید. و برای از بین بردن بداخلاقی اش به او شکلات می دهید. گریه فرزندتان تمام میشود اما شگرد او به نتیجه رسیده است! شما اعتماد کودک را نسبت به بدخلقیاش تقویت کرده اید. بار دیگر سعی کنید به جای دادن شکلات، از اتاق خارج شده قدم بزنید. در این صورت، ممکن است از اینکه به زودی گریه اش بند می آید متعجب شوید.
یک داستان موفق از «نادیده گرفتن کودک»
خانم جونز برای یک مشاوره نزد ما آمد. او یک دختر هفت ساله و یک دختر هشت سال و نیمه داشت که دائم با هم دعوا میکردند. از آنجایی که این دعواها بیشتر زمانی رخ میداد که مادرشان حضور داشت ما نادیده گرفتن سنجیده را پیشنهاد کردیم. به این ترتیب وقتی دعوایی رخ میداد خانم جونز به موضوعات دیگری مشغول میشد و توجهی به دعوا نمی کرد. دخترهایش سعی میکردند تا به نحوی توجهش را جلب کنند. ولی مادرشان به آنها میگفت که از اتاق خارج شوند و دعوا کنند. وقتی دعوا تمام میشد خانم جونز با آنها صحبت و بازی میکرد. اما اگر دعوای دیگری پیش میآمد او دوباره ترکشان میکرد. پس از مدت کوتاهی دخترها دریافتند که دعوا کردنشان راه مناسبی برای دستیابی به نتایجی که میخواهند نیست. پس کم کم از میزان دعواهایشان کاسته شد.
به رفتار توجه نکنید
اگر تصمیم گرفتید که در مورد یک رفتار از روش نادیده گرفتن استفاده کنید، به هیچ وجه به آن واکنش نشان ندهید چه زبانی و چه غیر زبانی. وقتی در حال انجام آن رفتار است، با حرکات صورت به او اشاره نکرده حتی نگاهش هم نکنید. وانمود کنید که مشغول انجام کاری هستید و اتاق را ترک کنید. اگر نمیتوانید از اتاق بیرون بروید، رویتان را به سمت دیگری برگردانید. تا وقتی که کودک به عملش ادامه میدهد، شما نیز این روش را ادامه دهید.
این روش بدین معنا نیست که با او به سردی رفتار میکنید بلکه این خود نوعی توجه است. به او لبخند نزنید زیرا این عمل ،شما او را جسورتر نیز خواهد کرد. فقط آن قدر به کارتان مشغول شوید که به نظر آید به هیچ چیزی در اطرافتان توجه ندارید.
یک پسر کوچک هنگامی که مقدار بیشتری از غذای مورد علاقه اش را میخواهد عادت دارد که سرش را داخل بشقابش فروکند و جیغ بکشد. والدینش آموخته اند که با یکدیگر حرف بزنند و مثلاً در مورد گرد و خاک روی شمعدانها یا رومیزی صحبت کنند و به این ترتیب گریه کردنش را نادیده بگیرند. در نهایت وقتی کودک خردسال میفهمد که ممکن نیست بتواند از آن غذای بخصوص بیشتر بخورد. قاشقش را بر می دارد و به خوردن چیز دیگری مشغول می شود.
هر تلاشی را برای جلب توجه به عنوان علامتی از پیشرفت در نظر بگیرید و کوشش خود را برای بی توجه نشان دادن به آن دو برابر کنید. رادیو را روشن کنید. نگاهی به پنجره بیندازید. در مورد کارهای روزانه با خودتان صحبت کنید. همه اینها راههایی مؤثر برای تداوم بی توجهی هستند.
انتظار داشته باشید با شروع «نادیده گرفتن کودک»، رفتارها قبل از بهتر شدن بدتر شوند
وقتی برای اولین بار اقدام به نادیده گرفتن یک رفتار ناشایست میکنید کودک شما تمام سعی اش را میکند تا توجهی را که قبلاً جلب میکرده دوباره به دست آورد. او از هر نظر بر شدت رفتارش میافزاید تا آنجا که مطمئن شود از شما پاسخ دریافت خواهد کرد. ولی شما نباید تسلیم شوید. نگذارید حس کند که میتواند با رفتار احمقانه اش مثل گذشته شما را به تسلیم وادارد.
سعی کنید دفعات و مدت زمانی را که رفتار مزبور رخ میدهد در نظر بگیرید تا بتوانید از پیشرفت در کار آگاه شوید. اگرچه ممکن است این طور به نظر آید که کودک قصد دارد تا ابد بدخلقی و نق نق کند. اما وقتی طول مدت آنها را اندازه بگیرید میبینید که بیش از چند دقیقه نمی پایند. پس از چند روز متوجه میشوید که ابتدا دفعات بروز رفتار زننده کودکتان افزایش مییابد. اما به تدریج از آن کاسته میشود و در نهایت از بین می رود. وقتی متوجه میشوید که فرزند خرد سالتان دیروز به خاطر اب نبات ده دقیقه گریه کرد، اما امروز ۸ دقیقه، تشویق میشوید تا رویه را ادامه دهید. پاسخ «نه» شما به گریه یک کودک به خاطر شیرینی، فقط برای مدت کوتاهی برایش خاطره میشود و پس از مدتی آن را فراموش می کند.
پس این نکته را در ذهن داشته باشید که هر چه ثابت قدم تر باشید و بی توجهی کامل تری نسبت به رفتار هدف داشته باشید، آن رفتار در زمان کوتاه تری فروکش خواهد کرد.
رفتارهای مطلوب را تقویت کنید.
میتوانید برای سرعت بخشیدن در اصلاح رفتارهای نامطلوب رفتارهای مطلوب را با تعریف و تمجید و جوایز تقویت کنید. برای نمونه پس از آنکه کودکتان گریه اش را قطع کرد و مشغول برداشتن اسباب بازیهایش شد، بدون معطلی به خاطر این رفتارش او را تحسین کنید. به او نزدیکتر شوید و نشان دهید که مجذوب کارش شده اید. اگر گریه و بهانه گیری دوباره شروع شد به آن توجهی نکنید تا دوباره قطع شود. اگر کودک با غذایش بازی میکند و شما آن را نادیده میگیرید وقتی بازی را تمام میکند و چنگالش را به دست میگیرد واکنش نشان دهید. به او بگویید که از نحوه غذا خوردنش خوشتان می آید.
گاهی میتوانید در حضور کودک متخلف، از رفتار مثبت کودک دیگر ستایش کنید. این کار ممکن است به تقلید کودک متخلف از کودک خوش اخلاق بینجامد برای نمونه، خانم خانه داری را در نظر بگیرید که یکی از فرزندانش مرتباً از میز غذاخوری بالا و پایین می رود، در حالی که فرزند خردسال دیگرش خیلی مؤدب روی صندلی اش نشسته است. عمل صحیح این است که در حالی که وانمود میکنید از بالا و پایین رفتن آن کودک خبر ندارید، کودک دیگر را به خاطر رفتار شایسته اش تشویق کنید. یک احتیاط اگر این رویه، رفتار نامطلوب را تشدید کرد دست نگه دارید اما آن را به خاطر داشته باشید. زیرا این روش بالاخره در موقعیت دیگری جواب خواهد داد.
چگونه از روش «سوزن گرامافون گیرکرده» استفاده کنیم؟
سعی نکنید که همیشه برای کودکی که جواب منفی شما را نمی پذیرد دلیل بیاورید. این کودک آموخته است که با سماجت و پافشاری میتوان به نتیجه دلخواه رسید. بنابراین آن قدر ادامه میدهد تا شما را تسلیم کند. این جملهٔ او که «چرا نمیتونم برم بیرون؟» آن قدر تکرار میشود که سرسام میگیرید. بخصوص پس از آنکه چندین بار دلیلش را برایش توضیح دادید.
عصبانی نشوید زیرا عصبانیت اغلب به احساس تقصیر میانجامد تا موفقیت به ،علاوه هیچگاه نیز تسلیم نشوید. اگر روش نادیده گرفتن را دوست ندارید یا در استفاده کردن از آن گیر کرده اید، از روش سوزن گرامافون گیر کرده، استفاده کنید. اساس این روش آن است که در برابر خواستهای کودک رفتاری مانند خودش ولی از نوع بزرگسالان داشته باشید.
مثال روش سوزن گرامافون گیرکرده
برای نمونه برایان را در نظر بگیرید. او برای یک خوراکی درست قبل از شام در حال بهانه گرفتن است. شما فکر میکنید آن قدر که وانمود میکند گرسنه نیست و میخواهید که شامش را بخورد. اول علت تصمیمتان را به دقت برایش توضیح دهید. اما فقط يكبار بعد اگر به دلایل شما توجه نکرد و بهانه گرفتن را از سر گرفت همان توضیح را منتهی به طور خلاصه تکرار کنید: «قبل از شام خوراکی نمیشه!»
اهمیتی ندارد که بهانه های برایان چقدر تکرار می شود. فقط بگویید «قبل از شام خوراکی نمیشه». این روش بخصوص زمانی بیشترین تأثیر را دارد که به نظر آید کمترین توجهی به بهانه های کودک ندارید. این کار را ادامه دهید و جملهٔ مزبور را پس از هر درخواست با آواز زمزمه کنید.
به شما اطمینان میدهیم که با این روش به نتایج جالبی خواهید رسید. در ابتدا ممکن است کودک با عصبانیت به این رفتار شما پاسخ دهد. ممکن است بداخلاقی کند، جیغ بزند یا شکایت کند. ولی در نهایت بهانه هایش کمتر خواهند شد. زیرا رفته رفته از درخواست خوراکی و در پی آن شنیدن همان جواب قبلی خسته می شود. اگر رفتارهای ناپسندش آن قدر بد بود که احساس کردید یک واکنش اضافی مورد نیاز است از نوعی تنبیه مثل محروم کردن موقت استفاده کنید. در ضمن هیچگاه خونسردی خود را از دست ندهید.